* * * *
... Харин би банкиндаа хоёр мянган доллар vлдээгээд бусдыг нь авч Атлантик сити руугаа явлаа.Тєдийгєєс єдий болтол олохдоо олж,шатахдаа шатаж явахдаа эхнэртэйгээ хамт нээлгэсэн дундын дансан дахь цэвэр ариун хєдєлмєрєєрєє бий болгосон мєнгєндєє би огт гар хvрээгvй байсан юм.Тэр хадгаламжинд маань хорин долоон мянган доллар байсны хорин тавыг нь авав.Тэхдээ нэг ёсондоо хулгай хийчихэв.Эхнэр хvvхдvvдийнхээ хэнд ч хэлэлгvй єглєє сэрчихээд цахиур Тємєртэй адуу хєєснєє нэхэн бодож хэвтсэнээ -Явсан нохой яс зуудаг.Ер нь явъя.Чоно тєлєвлєгєєгєє хэрэгжvvлэе гэсэн цочир шийдэлд хvрч тvvндээ хєєрч дэвдэгнээд нєгєє гуравыгаа сургууль ажил руугаа явмагц банк руу яаран очиж тэндээсээ гэрээрээ хам хум орж хэдэн хувцас цvнхлэж -Би мєнгєє олж ирэхээр явлаа гэсэн бичиг бичиж орхичихоод л арилаад єгєв.Араас утасдаад байж магадгvй гэж болгоомжилсондоо гар утсаа ч орхив.Гэртээ хэдхэн хором болохдоо эхнэр ямар нэгэн шалтгаанаар буцаад ирэх вий гэхээс айж догдлож яарч сандарсаныг минь яана. Харин холын замд гарсан хойноо «За яахав эр хvн зорьсондоо,чоно харайсандаа» гэдэг юм.Эхнэр том охин хоёрын хадгаламжинд ямар ч гэсэн жаран мянга бий.Сандрахад тулбал амьдрах л мєнгє гэж бодож байсан юм.Гэхдээ тvvнд хvрнэ гэсэн бодол надад огт тєрєхгvй байв.Би илvv ихийг олно.Хорин таваар хоёр зуун мянгыг олно л гэсэн бодол тєрж байлаа. Тэнгэрлиг эр цахиур Тємєртэй адуу хєєсєн минь зvгээр ч нэг тохиолдол тєдий зvvд биш байх.Миний амьдралд дахиад ухрах сєєм ч газар байхгvй.Би Улаанбаатараас гарахдаа орон байр,унаа машин,тавилга сэлтээ ч бvгдийг нь зарчихаад ирсэн хvн.Эхнэр охин хоёрын маань тэр жаран мянга сандарч тэвдээд нутаг буцахад хэрэг болно гэсэн битvvхэн бодлын минь ивээс юм.Vнэхээр би ар талдаа сvйрлийн хана тултал ухарчихжээ. Гэхдээ хулгайч хvн хулгайчаа зvvдэлбэл дараагийн хулгайд баригдахгvй юм байна гэж зvvдээ тайлдаг юм гэсэн, хулгай тоглоом хоёрын хооронд ганц хуруу ч багтамгvй зай бий. Би домогт романы хулгайчийг зvvдэллээ,шилийн богд дээр гарснаас юуны ялгаа байгаа юм.Ингэж бодох тусам нэг л хийморьлиг зєн тєрж,хожлын ад асна.Болно,болгоно.Хожихоос єєр ямар ч зам надад байхгvй.Эхний єдєр гурван мянгыг хожиж яваад эргvvлж алдлаа.Мод дахин эргэсэнгvй.Мянга дєрвєн зуугийн алдагдалтай гарав.Хоёр єнжєєд тоглоомын талбар руу дахин гарлаа.Бас л олигтой юм болсонгvй.Есєн зуугийн алдагдал хvлээв.Бага мєнгєєр тоглосноос л энэ боллоо гэсэн бодолдоо хєтлєгдєн таван мянгыг солиулан тоглосон боловч мод ерєєсєє ивэлсэнгvй.Найман єдрийн дараа надад гурван мянган доллар л vлдлээ.Тэр єглєє би буудлынхаа тvлхvvрийг хvлээлгэж єгєєд шийдвэрлэх тулаандаа орж дєрвєн цагийн дараа хоосроод гарч ирэв.Ёстой новшийн газар,хулганы нvх,шивтэр ханхалсан хэвтэш.Надад казиног хараах єєр vг vнэндээ олдохгvй байлаа.Энэ новшийн газар руу,єєдтэй амьтан тоож ч єнгийж харахгvй нvх рvv яах гэж оров доо би.Анх энэ рvv яах гэж шургав.Тэгээд хашрахгvй юv гэж буцаж ирэв дээ би.Єєртєє бас казинод уур хvрнэ.Гэвч одоо яаж ч хараагаад бvх юм нэгэнт єнгєрчээ.Зургаахан сарын ємнє би ямар сайхан амьдралтай байлаа.Ганц хоёрхон жилийн ємнє шударгуу vнэнч ажил тєрєлтэй,гэр орондоо хvндтэй бvхнээ зориулах гэр бvлтэй ямар сайхан байлаа. Гэтэл тэр бvхнийг минь казино ингээд булаагаад авчихдаг байжээ.Далайн хєвєєнд энэ бvхнийгээ бодон толгой ганзгалан суутал гэнэт нэг мэргэн бодол тархинд гялсхийв.-Харин яая даа байз.Тэгэх хэрэг байна уу,vгvй юv.Бодож бодож vхсэн чёрт.Над шиг болсон хvнд єєр арга байхгvй гэж шийдлээ дээ.Ингээд ойрмогхон байх нэг диллерийн газар очив.Тэнд миний машиныг ердєє л гурван мянгаар vнэлэв. Даанч дээ,би єєрєє диллер байсан гэдгээ учирлан тайлбарлаж,машины vнэлгээний талаар муугvй мэдлэгтэй гэдгийгээ ойлгуулсаны эцэст тэд есєн мянган доллар єгч болох юм.Цааш vнэхээр арга байхгvй гэдгийг та ч єєрєє мэдэж байгаа гэж учирлацгаалаа.-Яая гэхэв.Гэхдээ бэлнээр шvv. Ингээд диллерийн газраас гарахын ємнє машинаа сvvлчийн удаа харлаа.Миний их гарын vvлэн цэнхэр лексус хvнээр бол надад туйлгvй гомдсон шинжтэй духайгаад зогсож байлаа.Гэнэт би мартасанаа санаж гvйх шахуу очин хаалгыг нь онгойлгоод голын толинд зvvлттэй байсан далай багшийн зураг,сундуйн жvд,хорол сэлтээ авч,жолооноос нь хадгаа тайлж хармайлтал суудлын савхин бvрээсэн дээр нулимас минь подхийтэл чимээтэй нь аргагvй дусав.Хаалгыг нь хаахын ємнєхєн эхнэр хvvхдийн минь,миний ч,ерєєс гэрэл гэгээтэй амьдралын минь бvлээн дулаан vнэр тэндээс сvvлчийн удаа сэнхийж хамар шархируулахад бушуухан хааж нусаа татаад эргэлээ.Машины минь мєнгє харин хэдэн єдєрт тууштай єсєж хорин таван мянган доллар болчихоор нь машинаа эргvvлж авахаар буцаад очлоо доо.Замын турш «Хэдээр vнэлсэн бол,бага л vнэлсэн байгаасай» гэсэн бодол тархи зовооно.Тэд машиныг минь гялалзтал угааж цэвэрлээд арван найман мянгаар vнэлээд тавьчихсан байлаа.За байз долоон мянгатай vлдээд би амжилтанд хvрэх vv vгvй юv.-Vгvй.-Тэгээд яахав,машинаа орхих гэж vv?-Харин ээ,хайран л юм даа.Энэ машин дотор хэдэн жилийн чинь амьдралын гэрэл гэгээтэй дурсамж бий шvv дээ. -Байз,байз.Тухтайхан бод.Чи тvvнийг зарчихсан шvv дээ.Нэгэнт л зарчихсан юм чинь.Хvний сэтгэлийн салхи орчихсон гэсэн vг.Одоо бол хvнийх.Харин дурсамж чинь чинийх.Тvvнээс чинь одоо энэ машинд юv ч vлдээгvй,бvгдийг нь энэ улс угаагаад цэвэрлэчихжээ.Мєнгєє єсгєєд шинийг ав.Унаа тэргээ юvлж шинэчлэнэ гэдэг чинь хэвийн л vзэгдэл.Юундаа уярч урвайгаа вэ?За даа тэгэхээс дээ.Єєр яахав.Гэвч хорин таван мянган доллар маань долоо хоногийн дотор казиногийн их саванд дусал болон орж би шууд л гудамжинд гарлаа. Хvмvvсийн дундуур гэмгvй царайлан явж,энд тэнд хvн амьтангvй буланд тvр зуур нугжийтал сууж нохой шиг дугхийнэ.Цаашдаа яах ийх,яаж амьдрах тухай тархи толгойд юv ч бодогдохоо больж би тэнэг мангар амьтан шиг л мэнэрчихэв.Осолдохгvй єлсєхийн эрхэнд гадагшаа гарч зоогийн газрууд эгнэсэн арын гудамж руу ортол Хуннань газрын амтат нугас гэсэн нэр анхаарал татаж хаалгыг нь зориг муутайхан татлаа.Vйлчлvvлж байгаа нэг ч хvн алга. Эзэн халзан хятад гvйж ирээд илэрхий ханз аялгаар -Би танд юугаар туслах вэ гэж асууж байна.-Ноёнтоон надад нэг гуйлт байна.Би ажил хайж явна.Єнєє хятад тvмэн зvйлийн тайлбар тавьж зовлон тоочлоо.Єлсєж гуринхлан нvд харанхуйлсан надад цагаан хэрэмийг бариад дуусгах дайны хугацаа орох шиг болж гуйвахгvйн эрхэнд ойрхон байх ширээний єнцєг тулав. -Ноёнтон минь,надад цалин хэрэггvй.Хоол ор байхад л боллоо.-Би таныг маш сайн ойлголоо.Хэрэв тийм бол ажил одоо ч байна.Арын єрєєнд аяга таваг овоолоостой байгаа.Харин ажлын ємнє би таныг дайлая.Суугаад хооллоцгооё.Амьдралдаа би энэ нугас шиг амттай хоол идэж vзлvv гэсэн бурханлиг бодол тєрж Хуннань нугасны ажилчин боллоо. Чухам яах гэж энэ ажлыг хийж байгаагаа л огт ойлгохгvй байлаа.Бодвол єлбєрч vхэхгvйн л тулд бололтой.Ажил маань харин хєнгєн.Энд хvн бараг орж ирдэггvй болохоор угаагаад байх нэг их аяга таваг гарахгvй.Умгар жаахан ресторанаа угааж шалыг нь шvvрдэхэд арван минут элбэг хvрэлцээд илvv гарна.Шєнєдєє хоёр ширээ нийлvvлж дээр нь гудас шидчихээд унтаад єгнє.Наддаа л цахиур Тємєрийн хийлдэг матраацтай ор шиг санагдана.Бодоод байсан чинь энэ ороо л цахиур Тємєрийн ор хэмээн єргємжлєн зvvдэлсэн ч юм шиг. Дээд давхарт байх эзний гэрийн ванны єрєєг ашиглаад усанд орчихно.Бид хоёр хэн хэнээс нь илvv vрлэг гарахгvй хоёр биендээ тун ч таалагдсан эзэн ажилчин хоёр болов оо.Эзэн маань Тайваний хятад л даа.Эцэг нь Гоминдан намын хvн байсан юм байх.Улаан хятадуудад баригдвал амьдаараа єтєж хvн биш болно гээд зугтчихсан гэж байгаа. Тайваньд аав ээж нь хэсэг суугаад Америкийг бараадан ирэхэд эзэн маань арван тавтай байсан юм гэсэн..Энд тийм багадаа ирж олон жил амьдарсан атлаа хэл нь ёстой улаан хятад. Мань эрийн хувьд Гоминдан намынхаа анхны даргыг мэдэхгvй,мєнєєх амьд хvнийг єтvvлчихдэг улаан хятадынхаа анхны дарга ямар хvн байсан бэ? гэдгийг ч мэдэхгvй. Осолдохгvй л Хятадын хойт талд нь Орос,урд талд нь Энэтхэг гэж улс байдгийг мэднэ.Бас Аласкийн хойгийн хvмvvс умарт тэнгист амь дvйсэн аялалд явж далайн амтат хавч тvvдгийг харин ч нэг мэднэ дээ.Учир нь єєрєє тэр хавчнаас авчирч ресторандаа хоол хийдэг юм.Нэг удаа манж vндэстэн сvvлийн гурван зуу гаруй жилийн турш хятадыг захирч байсан гээд хэлчихсэн чинь барьж байсан тавгаа шал руу хага шидэн уурлаж Цинь ши хуандийгаас єєр хаан хаана ч байхгvй одоо ч байхгvй гэж мугуйдласан тул тvvнээс хойш иймэрхvv осолтой сэдвээр би ярихаа больчихсон юм.Ийм л эзэн ажилчин хоёр сvрхий ходий амь зууж байлаа.Єглєє бvр л их мєнгє банклаад харих тухай бодол намайг сэрээвч тэр их мєнгийг яаж олох аргыг л яаж ч бодоод олохгvй гайхаширна.Банкинд байгаа хоёр мянган доллараа аваад тоглочих дур асавч хvчилж чадахгvй л байлаа.Тэр бол амьдралаас над руу унжиж байгаа сvvлчийн сэжим минь юм. Тvvнийгээ тасалчихвал гэж бодохоос дотор харанхуйлан энэ тухай бодлоо шvлстэйгээ цааш нь залгидаг байлаа.Хий л казино дундуур сэлгvvцэж,тєрєл бvрийн тєлєвлєгєє сэтгэлдээ зохион,ямар нэг азгvй хvн зуун доллар гээчихсэн байх юм биш байгаа гэж горьдон ширээн доогуур єлєлзєн шал ширтэж хэсэг холхиод арга тасармагц Хуннань даа очино.Эзэн маань атигар жаахан эхнэртэйгээ баахан ногоо нугас ємнєє тавьчихсан идэж л суух.-Чи хааччихваа,наашаа суу.Гурвуул хооллоё гэнэ.Тэд хvн хооллох талаар vнэхээр буянтай улс.Гаднаас хvн орж ирэхгvй бол єєрсдийгєє уйгагvй хооллоно.Гэвч тэр их хоол хаашаа шингэчихдэг юм бvv мэд.Эхнэр нь нєгєє л хавтгай цээжтэй,атигар намхан,чєргєр туранхай хэвээрээ.Тэр эхнэр англи хэл огт мэддэггvй болохоороо хvнтэй vед арын єрєєнєєсєє цухуйх ч vгvй. Бас элдэв юм сонирхоод байдаггvй нь олзуурхууштай.Нэгэн vдэд хооллож суухдаа надаас юм асуугаад байгаа бололтой шулганасанд нєхєр нь -Манай авгай чамайг эхнэртэй юv гэж асууж байна гэж орчууллаа.-Байхгvй.Ингээд л бидний хооронд яриа дуусав. Тэр хvvхэнд авах юм ганцхан нvд нь л байсан даа.Эрвээхэйн далавч шиг сормуустай,дvрлэгэр хар нvдтэйсэн.Бас дажгvй зан ааштай.Ядаж яваа надад ганц ч муу авир гаргаагvй шvv.Нэг єдєр хийх ажилгvй зуу,тавиа байг гэхэд хорин тавтын ганц ногоон хасаа олдоосой,дор нь єсгєнє дєє гэсэн горьдлогоо барчихаад казиногийн гадаах сандал дээр нарлаж суутал-Ээ мэн гэсэн дуу гарлаа.Єндийн харвал сахал vсэндээ баригдаж,хир даг болсон жинс угласан нэг дохигор нєхєр зогсож байх юм.-Танд юугаар туслах вэ?-Янжуур хайрла.-Бололгvй яахав.Мєнєєх эр хажууд минь тарайн суугаад єгсєн янжуурыг минь бахтайяа сорон утаагаар нь тоглон зугаацсанаа-Ойрд навчин тамхи татсангvй гээд инээлээ.-Тэр ч уул нь сайхан шvv.-Сайхан гэхэд дэндvv багадна.Тэр чигээрээ голийсон хvрэн аз жаргал байхгvй юу.Чи Хятад уу,миний нэр Майк гээд vстэй гараа сунгалаа.Би нэрээ хэлж,Хятад,Монголынхоо талаар харин нарийвчилж тайлбарласангvй.Тэртэй тэргvй энэ ямар ойлгох ч юм биш.-Мєнгєє алдчихаа юу?Дургvй хvрээд явчихлаа.Энэ мууд ер нь ямар хамаа байнаа.-Бага зэрэг.Мань хvн хоолойдоо хєхєрсєнєє-Тэр чам руу муухай хараад байна гэлээ.-Хэн?-Яагаав.Ийсvс.Худлаа хэлсэнд чинь уурлаад байна.-Би худлаа хэлээгvй л дээ.Тэгээд ч би Христ шvтэгч биш.-Чи тэр хижээлдvv эрийг харж байна уу?-За харлаа.-Байгаа хєрєнгєнийхєє ес аравны зургаан хувийг алдсан хvн байна.Тэгэхээр тэр хvн бол бага зэрэг алдсан гэж ярьж болно.Чи бол vгvй.-Харин тvvнийг чи яаж мэдэж байгаа юм.-Би єєрєє хоосроод хоёр жил болж байна даа.Одоо энд ажилладаг.-Казинод уу?-Бараг л тийм.Тэр хєлгийн жолооч гээд заасан зvг рvv нь хартал зарим нэг саваагvй хvн нэг казиногоос нєгєє рvvнь явахдаа сонирхоод суудаг целфонон бvрхvvлтэй,хоёр суудалтай тvрдэг тэрэг зогсож байв.-Сvрхий эддээ.Ээлжийн жолоочтой,тэр маань дотор азаа vзэж байгаа.Жон гэдэг юм.Мань хvн баяжчихвал би ч хоосон хоцрохгvйдээ.Сая нэг сайн хvн бид хоёрт хорин доллар єгсєн юм.Тэгээд шодтол Жоны аз таарчихгvй юу,тэр ер нь єнєєдєр их азтай байгаа юм.Аягvйтвэл хэдэн мянгыг хармаалаад гараад ирэх байх шvv гэж ярьж суутал нэг єндєр махигар хар том амаа байдгаар нь дэлгэн инээсээр хvрч ирэв.-За яав?-Бараг л хожлоо.Би азын арван хоёр дээрээ тавьсан.Гэтэл золигийн муу шоо ес рvv уначихлаа.Сонирхолтой нь чи тамхитай болоо юу?-Энэ ноёнтноос авсан юм.Аятайхан гуйвал чамд ч гэсэн єгнє дєє.-Ноёнтоон...-Хэрэггvй дээ.Би зvгээр л чиний найз.Харин та хоёр хэдийг л татмаар байна хvссэнээрээ тат гээд би хайрцагтай тамхиа гаргаж дунд нь тавилаа.Бид гурвыг тун ч хєгжилтэй ярилцан тамхилаж суутал манай хоёрын «хєлєг» гэж сvржин нэрлээд байгаа тvрдэг тэргэн дээр нь элбэг зуун хорин килограмм татах бvдvvн авгай ирчихсэн мєнєєх тэргэнцэр рvv хэрхэн авирч гарах ухаанаа олохгvй гайхишран мунгинаж харагдав.Жоныг ухасхийн босуут би гараас нь шvvрч-Би хvргэчихээд ирье гэлээ.Тэр ч уухайн тас буцаад суув.Би нєгєє авгайг ойрхоны хоолны газарт хvргэж єгєєд хоёр доллараар шагнуулан олзоо нєгєє хоёртоо єгсєнд -Чиний хєдєлмєрийн хєлс чинийх гээд авсангvй.Ингээд хоёр доллартай болдог юм байна.Тvvнийгээ атгаад дотогшоо орох гэсэнд нєгєє хоёр маань -Чи яах гэж байна гэж байна.-Vгvй энэ чинь азаа vздэг байгаа даа.Нэг центийн машин руу хийгээд vзье.Єсчих ч юм билvv.Тэр хоёр юм ч хэлсэнгvй.Харин Майк горьдсоны гарз гэсний шинж болгон гараа савж,Жон зvгээр л шоолонгуй инээмсэглэв.Нэг ч их удалгvй хоёр доллараа хандивлачихаад гараад ирсэнд нєгєє хоёр маань байсангvй.Зорчигч олоод «хєлєг»-єє жолоодоод явсан бололтой.Иймэрхvv амьдралаар сар гаран амьдарч явтал тэр нэгэн єдєр ирэх л жамаараа ирлээ дээ.Тэр єдєр бид гурав хамгийн алсын казинод хос хоёрыг хvргэснийхээ шанд арван доллар хvртээд хэн нь азаа vзэхээ нэгтийн улаан центээр шодон Майкад аз таарч тvvнийг хичээнгvй тоглохыг гуйн залбирах нь халаг Трампп руу явцгааж байлаа.Гэнэт миний чих дvнгэнэн шуугиж,нvд бvрэлзээд явчихав.Ядаргаа тусчих нь энэ vv?Гэтэл би юундаа ядрах билээ.Над шиг ийм арилсан дотортой яадгаа алдчихсан тоглоомчинд тэмбvv ч тоож тусахгvй.Харин ядаргаа бол тvvний дэргэд тэнгэрийн хишиг шиг сэхээтний євчин.Хэн нэгэн нь л намайг ойрхоноос дурслаа.Тэгвэл нєгєє гураваас минь єєр хэн байх билээ.Ийн бодуут би нєгєє хоёрыгоо орчихоод гvйчихлээ.Тэгнээ тэр.Таж Махалын гадаа эхнэр маань хоёр охинтойгоо зогсож байх нь олон хvний дундаас нvдэнд шууд тусан хар эрчээрээ гvйн очих хvсэл оргилсон боловч хєл минь урагшаа гишгэсэнгvй.-Чи хєлс хvчээ гарган хурааж хуримтлуулсан амьдралынх нь vндсийг хулгайлчихаад ямар нvvрээрээ тэдэндээ очих гэсэн юм.Унаа машинаа зарчихсан чамайг тэд ийм болтлоо дампуурсан гэж огт бодохгvй байгаа шvv дээ гэсэн бодол тєрж тэднийг наашаа эргэнгvvт нь сандарч,хажууд баригдаж байгаа барилгын хашаа руу ам мєлтєс орлоо.Энэ орчлон хорвоод миний хамгийн хайртай гурван хvн надаас ганцхан алхамын зайтай єнгєрч явсанаа том охин маань дороо зогсож -Ээж дахиад бvгдийг нь нэг л удаа тойрч vзчихээд явъя,тэгье л дээ гэж гуйв.-Энд алга байна шvv дээ.Бид ханатлаа эрлээ.Байсан бол таарах болсон.Аав чинь єєр тийшээ л явчихаж.Лас вегас ч явчихсан байж магадгvй.Одоо явцгаая охин минь.Онгоцноосоо хоцрох нь гэж эхнэр маань их л шийдэмгий хэлэв.Миний амьсгаа давчдан толгой эргэж золтой л нєгєє хашааныхаа цаанаас гараад оччихсонгvй.Манай хэд онгоцоор ирж дээ гэж бодов.Эхнэр маань хєдєлгєєн ихтэй хол замд машин барихаас айгаад байдаг юм.Араас нь харсанд тэр гурав маань толгой гудайлган тун ч дурамжхан шинжтэй аажуухан явсаар олны дотор уусан алга болов.Дотор давчдан толгой эргэж орчин тойрон шар ногооноор эргэлдэн дайвалзахад далайн эргийн чийгт нєгєє л сандал дээрээ суун «Одоо яахав,цаашдаа би хаачиж,юv хийж,яаж амьдрах юм бэ» гэсэн шаналгаат асуултаа єєртєє дахиад л тавьж хариуг нь ололгvй тvгдчиж суутал Майк,Жон хоёр арзайтлаа инээлдсээр ирж -Чи хааччихваа,энийг хараач гэлээ. Харвал Майкийн гарт хоёр зуун доллар ямар нэг амьтны авралт ногоон нvд шиг ч юм уу,хоёр ногоон нvх шиг ч юм уу юутай ч учир нь тайлагдамгvй нэг л нууцлаг ногоон туяатай єнгєєрєє эрээлжлэн харагдлаа. -Чи яаж яваад ингэж баяжиж орхив оо?Майк надад тодорхой хариу хэлсэнгvй харин хамраа ихэмсэгээр шантайлгаад -Явъя гэлээ.-Хаашаа?-Намайг,бас Жон та хоёрыг дуудаж байгаа тэр газар руу.Тэрээр бид хоёрыг дагуулан явсаар нилээн тохилог нэгэн баар руу орж хоёр Америк маань том том навчин тамхи жавжиндаа багтаж ядтал чихэн баагуулж виски шимэнгээ хєзєрийн онол ярьж,би ч дуртай Смирноффоо балгангаа ярианд нь магадлалын онолын талаархи єєрийн мэддэгийг хавчуулж ам хуурайгvй бурцгаалаа.Харин бидний амнаас цээл сайхнаар урсан гарч байгаа онол маань бидний ємссєн хувцас байгаа байдалтай маань л даанч авцалдаж єгсєнгvй.Бид ярьж байгаа онолынхоо мэдлэгээр бол дэндvv тасархай улс санж.Харин ємссєн зvvсэн,за ерєнхийдєє амьдралынхаа тvвшнээр бол аманд багтаж ядах онолынхоо эсрэг зvг рvv тасарчихсан улс санж.Биднийг харан жуумалзан байсан хvмvvс ч энэ л тухай бодож байсан бизээ.Тэнд хоёр гурван цаг суугаад гарч явахдаа нєгєє хоёроосоо- Хэн чинь азаа vзэх юм бэ? гэж тэсэлгvй асуугаад тавьчихлаа.-Юугаар?-Яагаав? Чамд мєнгє байсан биз дээ?Тэр хоёр тачигнатал инээлдэж харин миний гол горойлгосон єнєєх бодол,гомдол гутрал,гэр бvлийнхээ хєрєнгийг хулгайлсан шившиг,ийм болтлоо арчаагvйтэж ядарсан ядрал тархи толгойг минь дахиад л янгинатал базан авч нулимас гарах гээд ч байгаа юм уу,цєхєрч сєхрєх гээд ч байгаа юм уу,аль ч учраа олохоо больж хий л ангалзан далай зvгээс сэвэлзэх салхийг хахах шахуу залгилаж явлаа.Долоо хоногийн дараа зэрэгцvvлж тавьсан хоолны ширээн дээрх гудсаа эвхэж зогсохдоо -Ерєєсєє л энэ бvхнийг цэглэе.Хария.Казиног бvрмєсєн мартая гэж шийдээд эзэндээ -Би єєр газар цалинтай ажилд орсон гээд хэлчихлээ.Тэр маань-Зvйтэй.Чи ингэж явж болохгvй гэснээ цонхоороо гадагшаа шагайж хараад -Ойр хавьд хvн хар ч алга.Гурвуул хоолоо идэе.Чи тэгээд яв даа гэсэн билээ.Би банкиндаа хоёр зуун доллар vлдээн мянга найман зууг нь халааслаж Дейтон руугаа нисэх онгоцны тийз аваад такси захиалтал «Такси хvлээх зуураа дотогшоо ороод таван зуугаар тоглоод vзээч» гэж дотор хvн маань зай завсаргvй шалж гарлаа.Онгоцны тийз борлуулах газрын толин хананд vс нь єрвийж,ємд нь шолхойж,цамц нь vрчийж хорчийсон vнэхээр єрєвдєлтэй,бас vзэн ядаж ханашгvй ядруу амьтан харагдаж байгаа нь надаас єєр хэн байхав дээ.-Ертєнцийн ёроол руу ингэтлээ уначихаад єєр юу хvсээ вэ чи? Vvнээс цааш унах газар байгаа юм уу? Гvйцээ.Чи энэ хорвоогийн хамгийн адгийн лаг шавар дотор ханатлаа хэвтлээ.Одоо болоо.Бос харь.Казино руу эргэж харах ч vгvй харь.Хvн шиг ажил хєдєлмєр хий.Булчин л ядарна уу болохоос тархи, сэтгэл мэдрэл ингэтлээ ядарч туйлдахгvй шvv дээ.Жон,Майк хоёртоо зуу зуун доллар єгєєд хамтдаа хєгжилтэй байснаа дурсан Охойяа руугаа харьж ажил хийхээр шийдсэнээ хэлж -Та хоёр ч гэсэндээ эндээс явцгааж амьдрах энэнээс арай єєр арга зам хайгаач.Амьдрах олон арга бий шvv дээ гэсэнд Майк гар дахь зуутын дэвсгэрт рvvгээ харж гайхсан шинжтэй -Би чамайг буруу таажээ.Чи чинь хоосроогvй юм байна шvv дээ.Тэгэхээр чиний зєв.Чамд амьдрах олон арга зам байгаа нь тодорхой байна.Харин бид хоёрт бол тэр бvх замууд чинь бvгд хаагдсан.Бид гурав тэхдээ муугvй байсан шvv тиймээ Жон.Чамайг явчихаар нэг гар маань байхгvй болчих шиг л болох байх даа.Тэхдээ яахав ээ,цаана нь муу ч vгvй хоёр vлдэж байна шvv дээ аан гээд нэг муухан мушийлаа.Жоны нvдэнд нулимас гялтганах хир нь уруул нь инээмсэглэнэ.-Vvгээр ирвэл «хєлєгтєє» суугаарай.Би гурав чамайг хvссэн газарт чинь хvргэж єгнє гэлээ.Ингээд хоёр нєхєртэйгээ тэврэлдэн vнсэлдээд далайн буцламгай ус шиг эр улсын гашуун халуун нулимсаар хvзvv хацраа норгож аваад салцгаалаа.Харин намайг Охойяад засвар хийгдэж байгаа байр маань тосов.Хєрш байрны Монгол айлаар ортол гэрийн эзэн намайг нvд бvлтийлгэн харж-Чи чинь...яваагvй юм уу гэв.-Хаашаа?-Юу хаашаа гэж нутаг руугаа.-Vгvй чишш.Гэнэт сэтгэлд харанхуй шуурга дэгдэн нvд бvрэлзээд явчихав.-Арай манайхан гээд илvv vг хэлж чадсангvй ээрлээ.Тэр миний байдлыг ойлгож байгаа бололтой хєргєгчнєєсєє хугас шил виски гарган хуурайгаар нь аягалаад -Май хє.Vvнийг татчих гэв.Тvvнийг уутал доторхи бєглєєс жаал тавирч юмны наана цааныг эрхбиш эрэгцvvлэхтэй боллоо.-Эхнэр хvvхэд чинь замаараа чамайг дайрч аваад монгол буцна гээд явсан шvv дээ.Манай эндхийнхэн танайхыг контейнерт ачиж єгсєн.Гэтэл чи энд явж байдаг.Энэ ер нь юv болоод явчихав аа аан.-Зєрчихжээ.-Араас нь нисэх л болж дээ.-Харин тийм л юм болчихлоо.Явтлаа танайд хэд хоноё.-Тэгээч дээ.
Зохиогч Д.ЭНХБОЛД /Чикаго/АНУ-д аж төрж буй Монголчуудын амьдралаас сэдэвлэсэн маш сонирхолтой адал явдлын тууж. Нэгэн монгол эр хамаг байдгаа Казинод алдаж, гуларч алдаж явсаар, эхнэр хүүхэд нь хүртэл түүнийг орхин Монгол руугаа буцна. Гэвч нэг л өдөр ...

Хэвлэгдсэн он 2006. Bloomington, IN Үнэ 17,99$Худалдан авахыг хүсвэл enkhbold9@yahoo.com хаягаар хандана уу2 Номын хэсгээс уншихыг хүсвэл доор дарна уу....

Өрвөлөгийг минь сэврээж өлмийг минь түшиж ээл дулаан элгэндээ тэвэрсэн ИДЭР ЗАЛУУ ИХ МОНГОЛ ҮНДЭСТЭН танаа энэ романаа өргөн мэхиймүү.

Нэгдүгээр бөлөг .
Их гэрлийн дотор өчүүхэн харанхуй,
их харанхуйн гүнд өчүүхэн гэрэл амьдармуй.

Цахилдагны хөх цэцгийн зул задрах үесэн . Тэмүүжин аавынхаа араар сундлаад гэрийнхээ зүг эргэж харан харан уйлж явлаа . Ээж , бага ээж гурван дүү нь гэрийнхээ үүдэнд торойтол зогссоор л унаа хөтөлгөө морьдын алхаа алс замдаа шуудран жигдрэх тусам тэдний дүр бөртийн жижгэрсээр сүүлдээ гэртэйгээ нийлэн бөөн бараан юм болоод Хөх Энгэрийг давмагц харагдахгүй болов . Аавынхаа нуруунд нүүрээ наагаад уйлахад нулимас аавынх нь нуруу руу урсаад орчих шиг санагдана . Аав нь ч түүний байдлыг ойлгох бололтой хөмсөг зангидан алсын уулын толгой ширтэж явна . Хагас өдөржин түүний шуг шуг уйлахыг нь сонсон дув дуугүй ийн гэлдрүүлээд сүүлдээ аавынх нь тэвчээр барагджээ .-Миний хүү чинь том эр болсон шүү дээ . Аав нь удахгүй аян дайнд мордоно . Эр хүний нулимаснаас хагацал зовлон унадаг юм . Уйлна гэдэг зовлон дуудсан хэрэг гээд чимээгүй болон дүнсийхэд нь Тэмүжин нулимсаа ханцуйгаар шудраад -Та ерөөсөө уйлаагүй юү гэж цангинуулан асуулаа .- Багадаа уйлах явдал байсаан . Тэр бүрийн дараа хагацал болдогийг мэдээд больсон доо . -Тэгвэл та яагаад Намуун-Үжиний уйлахыг хорьдоггүй юм . -Эм хүний нулимас гэрийн доторхи хатуу хүтүү бүхнийг зөөллөж өгдөг учиртай . -Ааа одоо л ойлголоо . Гэрийн эм хүн үе үе уйлж байх нь зөв байхнээ . Эцэг нь түүний бодлыг зөвшөөрөх мэт чимээгүй алхуулна . Нөгөө шар хэдгэнэ дахиад л гараад ирчихсэн толгой дээгүүр нь дүнгэнэн эргэлдэнэ . Тэгснээ гэнэтхэн өгөөш үмхсэн загас болчихоод ангалзан мурчиганана . -Ааваа .Та Хасарт голын хойд эргийн бургасны аргал илчтэй бас анхилам үнэртэй байдаг юм шүү гэж хэлээрэй . Би хэлэхээ мартсан байна . -За за заавал хэлнэ . -Та бас аян дайнд явахдаа намайг дахиад хэзээ ч уйлахгүй гэдгийг мэдэж явбал зохистой .-Хүү минь би чамайг эр хүн болсоон гэж хэлсэнгүй юү . Тэр гүдгэрийн цаад дор горхи буй . Хоёул тэнд бууж хононоо . Үнэхээр ч гүдгэрийн цаад дор хөгжилтэй бяцхан горхи шулганан урсаж долгионд нь шингэх нарны цацраг дүрсгүйтэн нэг дэгдэж нэг унтарч харагдана . Аав нь хөтөлгөө морины ганзгалаа задлан багашигхан эсгий гарган дэвсээд хөл нүцгэлэн горхийн эргийн ширгэн дээгүүр тааламжтайяа алхлан хаа нэгтэйгээс увуулж цувуулан гурван чулуу олж ирэн тулгаллаа . Тэмүжин өөрийн үүрэгт ажилдаа ханцуй шамлан орж хол ойрд торолзох аргал шүүрэн дэгдэв . Төд удалгүй наран шингэж сэрүү оргиод тушиж тавьсан морьд нь ногоон дэвсэгийн өлөн шир шир хазлах нь тодхон дуулдана . Тулган дунд түүдэг гал дэвэлзэж гал дээр цэрэг эрийн нимгэн зэс тогоон дотор борцны шөл хавь орчиндоо тааламжтай үнэр дэгдээн пор пор буцална . Есхэй багашигхан богцоо өөр рүүгээ татан ойртуулж амыг нь хэрсэн нарийн суран оосрыг хөвөрдөн султгаад илгэн ууттай гурил гарган ирж зөөлөн сэгсэрснээ уут руу гараа шургуулан гурилнаас атган тогоотой шөл рүү цацална . Тэмүжиний гэдэс хоржигонох нь их л тод сонсогдсонд ичсэндээ дороо хий л займчиж харин аав нь битүүхэн мушийгаад -Ганц өдрийн өл даахгүй нь ээ гэж хүнгэнэв .–Аян дайнд явж үзээгүй болохоор тэр болов уу . Та бидэнд бурам , бас нандин чавга авчраарай . Есхэй хий л уртаар сүүрс алдсанаа хүүгийнхээ толгойг татан энгэртээ наагаад аргалын үнэр нэвт шингэсэн үсийг нь удаанаар үнэрлэв . Түнэр харанхуй наашилсаар орчныг нөмрөн авч гагцхүү тулган дунд урам муутайхан өмөлзөх бяцхан түүдэг галын туниа муутай гэрэлийг аг тэврэн нөмөрчихөж чадахгүй хулмаганан тойрно . Тушаатай морьд нь ойрхон тургилаж өвс шир шир хазлана . Есхэй тэрлэгээ хэдрэн одот тэнгэрийн зүг хараад нургитал хурхирч харин Тэмүжин мөн л одод ширтэн нүд нь гялалзан хэвтлээ . Бөртгөлжин том болсон байхдаа гэж бодов . Хоёр жилийн өмнө Тэмүжинийг есөн настай байхад аав нь мөн л ийн сундлаж Бөртгөлжнийд орхиод явсан билээ . Тэгэхэд Бөртгөлжний арван гуравны жил орсон байсансан . Хоёул өвөртөө ороод хоёр тийшээ харан нүдээ яг л ингээд гялалзуулаад хэвтдэгсэн . -Чи намайг зодох уу ?-Хэрэг хийвэл зодолгүй дээ . -Ямар хэрэг . Харин Тэмүжин хариулж чадсангүй . Ямар хэрэг хийгээд ээж нь , бас бага ээж нь аавд нь зодуулдагийг үнэндээ мэддэггүй байсан дээрээс ийнхүү тулгамдав . Гагцхүү аав нь тэднийг урт сур давхарлаж гартаа ороогоод нуруун дундуур нь ороолгодгийг сайн харсан билээ . Тэр тухай нь асууна даа гэж боддог байснаа мартжээ . Нээрэн ямар хэрэг хийсэн эхнэрийг ороолгодгийг маргааш ааваас асуух юм хуна . Бөртгөлжин нуугдлаа гэж хэлчихээд хөнжлийнхөө гүн рүү шургаж хэсэг амьсгаадсанаа өмдийг нь гэнэтхэн шувт татахад Тэмүжин сандран ичиж өмднөөсөө хоёр гараар тас атгаад байдгаараа тийчилж гарна . -Чи ээжийнхээ өвөрт өмдтэйгээ унтдаг уу ?-Үгүй . -Тэгээд яагаад өмдтэйгээ хэвтээд байгаа юм тайлаач . -Чи миний ээж юм уу ?-Эхнэр чинь байна . -Биш . -Биш юм бол яагаад чи бид хоёрт гэр барьж өгсөн юм . -Зүгээр л чи бол миний ирээдүйн эхнэр . Би дараа ирж чамайг авна . -Чамайг ирэх гэсээр байтал өөр хүн ирээд намайг авчихвал яах юм . -Авбал авна л биз . -Юү гэнээ ? Би аяга тарагны үнэгүй юм уу .-Би аян дайнаас зуутын ноён болчихоод олон эхнэр дагуулаад ирэх юм чинь . -Аан тиймүү . Бөртгөлжин Тэмүжиний дээр үсрэн гараад хоёр гарыг нь арагш нь дэлгэн дарах гэж хүчлэн ноцолдоно . Тэмүжин дийлдэхгүй . Сүүлдээ Бөртгөлжин амьсгаадан хажуугаар нь орж хэвтээд -Чи бяртай юмаа гэж шивнэх авай . Аав нь хүүтэйгээ яваагаа мартсан мэт хүржигнэтэл хурхиран хэвтэх энэхэн одот тэнгэрийн дор Тэмүжин хоёр жилийн өмнөх ийм нэгэн сайхан ч шиг муухай ч шиг шөнийг санан дурсаж дахиад л Бөртгөлжинтэй ноцолдон нэгэн оронд хэвтэх нь гэхээс цухал бяцхан бадамлана . Саадаг нум барихгүй саалийн хувинтай нөхцөх хүнтэй нэгэн орон дотор хэвтэх тийм ч таатай бишийн дээр Бөртгөлжний хорон ааш хорлогчингийн үйлдэл бүрийг ер ялагдаагүй мэт дүр үзүүлэн тэсвэрлэнэ гэдэг там бөлгөө . Бөртгөлжин цааш харан нам болчихоор нь “Чи ингээд нэг унтдаг юм байжээ” гэж бодов уу үгүй юү хөлөөрөө цавь руу нь тас тийрэх авай . -Ёо ёо ёо .-Яршиг Чи унтаад байхдаа яадаг юм . -Унтахгүй гээд яах юм ?-Уухилалдая-Чи уухилахгүй юу ?-ҮгүйБөртгөлжин хөнжлөө ам руу нь чихэж дээрээс нь дарахад Тэмүжин дороос нь арай ядан сугарч гараад үнэхээр л нохой шиг аахилдаг билээ . -Чи чинь аахилаад байна шүү дээ уухилал даа .-Би уухилаж л байгаа биз дээ . -Ингэж бишээ ингэж гэнгүүт Бөртгөлжин гингэнэх адил сонин тасалданги авиа гарган чичигнэнэ . Тэр нь Тэмүжинд нэг л ичгүүртэй зүйл шиг бодогдон “Чадахгүй “ гэж цахдана . Бөртгөлжин бол хорлогчингийн аргыг жинхэнэ бодож олдог эм дээ . Цовхрох шиг болоод дээр нь гараад хэвтчихнэ . Гэнэтхэн хүзүүг нь маажиж цус шүүрүүлчихээд учиргүй инээнэ . Тэмүжин инээгээд байхаар нь уурлаж чадахгүй ч дотроо хорсоно . Өмдийг нь тайлах гэж шөнө болгон ноцолддог тэр муухай эм рүү явж байдаг . Гэвч уржнангийнхыг бодвол овоо бөх сураар өмдөө тээглүүрдсэндээ басхүү тайвшран ноцолдвол ноцолдож л байг гэж хайш хэрэг бодоод тэнгэр өөд хартал өөрийнх нь од тохмын чинээ үүлэнд халхлагдан ичингүйрэх аятай бултаганана . Хэдэн жилийн өмнө дагуулан явж мөн л ийм тунгалаг шөнө хээр хонохдоо аав нь тэр одыг зүслэж өгөөд -Миний хүүгийн амь сахигч од шүү . Энэ одыг чи бид хоёр л мэднэ . Өөр хэн ч мэдэх учиргүй гэж билээ. -Ээжид хэлбэл болох уу ?-Болохгүй . -Хасарт ?-Хэнд ч бүү хэл гэж хэлэв бусуу би . Шөнө хээр хонохдоо одтойгоо ярьж бай . Өдөр энд тэнд явахдаа тэнгэрт байрлах зүгт нь үе үе харж миний од бөхүүжин . Шөнө гарч ирээрэй гэж захиж бай . Эс тэгвээс хулжин одож мэдэшгүй . Мөд чи эр цэрэг болж аян дайнд мордоно . Тулааны өмнөх шөнө одоо манаж чагнан хонож бай . Үүрийн өмнөхөн од чинь чоно адил уливал тэр тулаанд амь нас бат . Таг чиг байваас амь сахигч нөхрөөсөө алхам ч зөрж бүү гишгэ гэсэн үг . Могой мэт сэрчигнэвэл дуут суманд , зараа мэт шуухитнавал ирт сэлмэнд үхэх ёртой . -Тэр өдрийн тулаанд оролгүй үлдэж болохгүй гэж үү ?-Болохгүй . Монгол цэргийн нэр төр гэдэг нэгэн цэргийн байтугай түмэн цэргийн амь наснаас хамаагүй өндөр байдаг юм Миний хүү үүнийг бат санаж яв . Бусад санамжийг чамд аравны ноён хэлэх болно гэж захиж хэлсэн нь бодогдон “ Миний од” гэж шивнээд мөнөөх одыг харахад тохмын чинээ үүлнийхээ сэжүүрээр инээмсэглэх адил цухалзсанаа сэмжин үүлнийхээ цаана урьдын адил сүүмэлзэн туяагаа багасган анир алдав . Гэнэт өдөржин түүнийг даган дүнгэнэсэн бүдүүн дуутай шар хэдгэнэ хаа нэгтэйгээс дүүлэн гарч ирээд нүднийх нь дээр агаарт тогтуут нимгэн цахир далавчаараа сормуус руу нь чичигнэн дэвэхэд зовхи нь өөрийн эрхгүй хүндрэн хэн ч даагаагүй солонго адил махир сэлэм эргүүлэн дайралтанд ороход дайсан этгээд уул талыг дамнан хиаран унаж байна гэж зүүдлэн зүүдлэн ааваасаа хамаагүй нарийхан хөгөөр жингэнүүлэн хурхирч гарваа . Өглөөн нар нүдийг нь гялбуулахад Тэмүжин сэрж өндийвөл аав нь алин цагийн босож цай чаначихаад чөдөртэй морьдынхоо хойноос явсан байв . Тэмүжин горхи руу гүйн очиж нүүрээ угаагаад нойтон гар нүүрээ тэрлэгний хормойгоор шудран арчсанаа багаас сурсан зангаар горхины хойт этгээдэд дэрсэнд сүлбүүлэн хатсан томоо хөвхгөр хөх аргалын хажууд очин сөхөрч суугаад үнэрлэвэл гэрийнх нь хажуугаар урсагч жингэнүүр голын хойт эргийн бургасны аргалтай яг адил анхилам үнэр сэнгэнэжээ . Өглөөн жавраар гэрт түлвэл нойрны үнэр нам дарах сайхан үнэртэй аргал байна даа гэж ганцаар яриад хоёр морио хөтлөн тэртээ зүүнтэйгээс наашлан яваа аавынхаа зүг саравчлан харснаа хоносон газар руугаа яарлаа . Тэмүжинийг цулхирын гурилтай цайндаа дэвтээсэн хуруудаа мэрж гүйцээгүй байхад аав нь ирэв . -Аа миний хүү босоо юу . Сайхан өдөр болох нь дээ . -Та намайг сэрээхгүй яасан юм .-Аавынхаа дэргэд унтана гэдэг ховорхон бас хоромхон байдаг юм шүү дээ гэж хэлснээ Есхэй хүүгийнхээ түнтгэр зулайг энгэртээ наан илж алсыг харан бодлогоширсоноо -За цайлж гүйцсэн болжгэм хөдөлцгөөе . Халуун өдөр болохдог . Өнөөдөр хоёул хөх зүрхэнд хүрч хоноглоно . Тэгж гэмээнэ маргааш шөнө хагаслаад худын хүрээнд хүрэх байгаа гэж хэлээд хөтөлгөө мориндоо ганзгалаагаа дарууллаа . Дахиад л мөнөөх шар хэдгэнэ өмнө хойгуур нь хэрж уур цухалыг нь хөдөлгөнө . -Хүү минь чи яагаад л савчаад байна . -Энэ нэг үзээрийн муухай амьтан чинь өчигдөрөөс хойш ээрээд байх юм . -Ямар амьтан байна ?-Хэдгэнэ-Аа . Хол явах эр хүнд заавал нэг дагуул ирдэг . Миний хүүгийн дагуул ирж л дээ . -Танд бас бий гэж үү . -Бий бий . -Таны дагуул ямар амьтан юм . -Хүнд уг нь хэлэх хэрэггүй л юм байгаа юм . Гэхдээ аав нь хүүгээсээ юуг нь нуухав . Аавынх нь дагуул нэг зовсон зараа л байдаг юм шүү дээ . -Яагаад зовсон гэж ?-Үгүй одоо юү ч гэмээр юм бэ дээ . Дандаа л идэх юм цуглуулж явдаг л даа . -Зараа юү иддэг юм . -Аавд нь тэр нь харагдаггүй юмаа . -Тэгээд та идэх юм цуглуулсаныг нь яаж мэдэж байгаа юм ?-Эзгүй явж явж ирэнгүүтээ шалир шалир гээд юм идээд байгаа чимээнээр нь аав нь мэддэг юм . -Та зараагаа морин дээрээ дүүрээд явдаг юм уу ?-Үгүй ээ үгүй . Хоноглох газар ирчихсэн л байдаг юм . -Миний хэдгэнэ таны зараа шиг намайг дагаад хаа ч хүрэх үү ?-Тэгнэ биз дээ . Есхэй хүүдээ өөр юм ч хэлсэнгүй . Тэр зараа яг л өөр шиг нь тулалдаанд орж өдий төдий хар хорхой гүрвэлүүдийг эцэс төгсгөлгүй элдэж тасчин хаяж өвдөл цөвдөлийг нь хэрхэн амаа олохгүй шалир шалир үмхэлдэгийг нь хүүдээ хэлсэнгүй . Нэгэнтээ татаруудтай шийдвэрлэх тулаан хийхийн өмнөх өдөр Есхэйн тэр зараа элбэг бүтэн хагас алд могой барьж яг тэнцүү зургаа хувааж зэрэгцүүлэн тавьж байгаад идчихийг нь Есхэй мэлрэн харсан билээ . Хэмжээгээр тийм ч том биш тэр амьтны зүрх зориг нь чоно мэт шунал дэв нь ирвэс мэт бөгөөд тэнгэрийн амьтасын өөдөөс ч тэмцэн тулахыг юман чинээ бодохгүй гэж Есхэй бат нот итгэдэг бөлгөө . Цэрэг хүний ийм нэгэн хар сүлд хүүд нь ирсэнийг түүний ярьснаас Есхэй ийнхүү олж мэдэв . -Аав гэрийн эм хүнийг ямар үйл хийсэн үед нь зодвол зохистой вэ ?Есхэй таг гацав . “За байз “ гээд хөмсөг зангидан бодлогоширлоо . Ямар хормойн донг нь дарах гэж тэгдэг юмаа гэлтэй нь биш .-Миний хүү тэрүүгээр яахнав . -Би бас Бөртгөлжинг зодох хэрэгтэй биз дээ . Нулимас нь гэрийн хатуу хүтүүг зөөллөж байг . -Ааг тэр яахав дээ . Хааяа хааяа зодмоор санагдсан үедээ л зодож байхгүй юү дээ . -Та ээж , бага ээж хоёрыг зодмоор санагдвал л зоддог уу .-Тэгэлгүй . -За за . Ийнхүү Тэмүжин олон удаа бодогдож олон удаа мартагдсан нэгэн чухал асуултынхаа хариуг аваад тун ч додигор нь аргагүй исгэрлээ . Мөнөөх шар хэдгэнэ мөн л өмнө хойгуур нь ээрэвч тэр одоо түүний уур цухлыг хөдөлгөхөө нэгэнт больжээ . Яг нүднийх нь харалдаа дүнгэнэн тогтносноо заан болон хувирч хошуугаараа бүрээдэвч түүнээс хэдгэний дуу л гарах ажгуу . За тэгвэл чи нохой болоотох гэж Тэмүжинийг амандаа шивнэтэл мөнөөх хэдгэнэ нохой болон хувирч сүүл өргөн хуцаж давхивч түүнээс нохойн дуу бус хэдгэний дуу үргэлжлэн гарах ажээ . Тэмүжинд энэ нь нэн зугаатай санагдан хөгжөөнтэйгээр инээлээ . Есхэй хүүгээ хэдгэнэтэйгээ танилцаж явааг нэгэнт мэдэх тул гайхсангүй . Энэ зуур Тэмүжин хэдгэнээ Ээж бага ээж , Хасар , Намуун-Үжин , Хабул гээд л өөрийн ойр дотны хүмүүсийнхээ дүрд хувирган үзэж баясаад хоёр алгаа амандаа хумбайлган “За одоо ганцхан удаа Бөртгөлжин болоотох “ гэж тушаатал хэдгэнэ уурсах мэт толгойг нь хэдэнтээ тойрч дүнгэнэн эргэснээ хаа нэгтэй рүү алга болов . Өлсөөд хоолондоо явчихлаа гэж Тэмүжин боджээ . Төд удалгүй өөрийнх ч нойр хүрч аавынхаа хормойноос зууран базсан гараа султгалгүй нуруунд нь хярсан хэвээр нам унтжээ . Энэ хир Есхэй алсыг ширтэн нүдээ жийхайлган бодлогоширч явлаа . Өнгөрөгч намар өвлийн заагаар Есхэй адуучин Төмөрхөлийн хамт адуугаа манаж хоноод үнэгэн харанхуйгаар биеийн чилээгээ гарган морь харжээ зогстол өмнө зүгт нэгэн том амьтны хүрд хүрд цогих чимээ жигтэйхэн тод сонсогджээ . Зарим шөнө адуу бараадаад ирдэг тахь юм болов уу гэтэл хөлийн чимээ нь туурайн чимээ биш санагджээ . Тэгснээ чимээгүй болчихоор нь хий юм сонсдог болжээ хэмээн өөртэйгээ ярин алгаараа чихээ таглан гаднаас нь тогшсоор Төмөрхөлийн бараадан хэвтээ хад руу дөхөж явтал гэнэт азарганууд шуухиралдан унгалдаж адуу нь зүүн хойш пижигнэлдэн хулжихтай зэрэгцэн араатанд бариулж байгаа адууны бачимдан орилох чимээ хажууханд нь гарлаа . Төмөрхөл энэ чимээнээр цочиж боссон бололтой “Хайя ...хайя” хэмээн цахиртан хашгирч хормойгоо сүр сархийлгэн дэвэх сонсогдов . -Юү болов ? -Адуу хулжчихлаа . Энэ зүүнтэй нэг л жигтэй юм боллоо . Хоёул мордон хачин чимээ гарсан зүүн зүгт давхин очвол нэг том амьтан овос овос хийгээд байгаа нь л мэдэгдэхээс биш юу болох нь ялгарч харагдсангүй . Төмөрхөлийг адууныхаа хойноос явуулж өөрөө овогоноод байгаа тэр юм юү болохыг харая хэмээн хүлээлээ . Төд удалгүй үүрийн гэгээ шаргалтахад урд өмнө тал хээр нутагт үзэгдэж дуулдаагүй цээж бие нь орог цагаан бөгсөн бие нь орог хар нүүгэлтсэн том чоно Есхэйн хоёр ч дайнд ачаа бараагаа тэгнэн авч явсан бяр ихэт Үг бор нэртэй морийг нь бариад бөгсөн биеийг нь ястай үстэй нь нэгэнт идэж цээжин биеийг нь дотор гэдэснээс нь салгаж зайлуулахаар өтгөн багир дэлнээс нь элбэг хоёр тохой урт дарвагар амаараа зуугаад угзарч байлаа . Чөтгөр шулмас шиг амьтан аж . Есхэйн нуруу хүйт оргиж мориндоо мордон дөхөж очоод-Холд чи гэж зандарсанд гал бадарсан хоёр улаан нүдээр цоргих адил ширтсэнээ цааш эргэн дуртай дургүй өөвөг өөвөг цогиход адууных шиг өтгөн буурал дэл нь ового овогохийнэ . Үзэгдэх дүр нь л чоно болохоос чоно биш байна гэж Есхэйд бодогджээ . Өнөө амьтан цааш хэд харайгаад эргэн хялайснаа нэгэн том бут руу очин дэлээрээ шөргөөн хаяглаж мөнөөх бутыг тойрон үнэрлэснээ өрөөсөн хөлөө дээр өргөн тэр бут руу сарьчихаад “Чи ер нь хэн юм “ гэсэн шиг бахим тавхайгаараа чулуу бутарган хэнэг ч үгүй алхаж ирээд хоолоо дэрлэн хэвтэв . Цатгалдан анилдах нэг нүднээс нь улаан шумуулууд цуварч нисэлдээд нөгөө нүд рүү нь цуварч шингэнэ . Ард нь морин төвөргөөн гарч Төмөрхөл зэрэгцэж ирсэнээ “Оо “ хэмээн уулга алдлаа . Үг бор аян дайнд хөтлөж явахад үг хэлэх шахдаг адуу юмсан даа . Ингээд мангасын идэш болдог байж гэж Есхэй харуусан бодлоо . Нэгэн эхээс жил дараалж төрсөн Үг бор , Үе бор хоёр бор морио Есхэй зөвхөн аян дайнд унах бөлгөө . Хоёул идэр есийн хунгар цасан дунд төрсөн юм . Үе бор эхээс босоо унаж хэд тургиснаа туйван хөлөө цүүцэгнүүлэн шогшиж эхэлсэн бол Үг бор цасан дунд хэвлээрээ унаж удтал босож чадахгүй тийчигнэн амьсгаадахад унасан газарынх нь цас хүрээ татан хайлж байж билээ . Есхэйг энэ мэтийг бодон гашуудан мэлрэн суутал Төмөрхөлийн цуглуулж хамж ирсэн адуун дотроос Үе бор харуусах адил хуухираад хамар сарталзуулан шингэн дэлээ хийсгэн мөнөөх мангас шиг чонын тасдаад холоо шидчихсэн Үг борын сэтэрхий туурайт бахим шийр лүү хатирч очин үнэрлэж үзээд Есхэй рүү нүд эргэлдүүлэн харж Үг борын тэр туурай шиг палбийж сэтэрсэн туурайгаараа газар зөөлөн цавчиллаа . Есхэй санаа алдсанаа-Адуугаа гэр өөдөө ойртуул гэсэнд Төмөрхөл хариу хэлсэнгүй зөөлөн исгэртэл Үе бор нялх унага шиг дэрхийн бусгаад адуу руугаа хатирч адуу нь ч гэр өөдөө дэргэлээ . Есхэй адуугаа туугаад исгэчиж яваа Төмөрхөлийн араас харж сууснаа бараа нь тасармагц босож хормойгоо шуугаад шүдээ шажигнуулан зуумагц гуталынхаа түрийнээс махир хутгаа сугалаж хөндлөн бариад мөнөөх мангас шиг чоно руу эрслэн алхтал нүдээ анилдуулан хэвтэж байсан чоно овгосхийн өндийлөө . Одоо түүний нүднээс час улаан шонхор шувууд исгэчин нисэлдэх шиг хурц улаан гал ар араасаа цувран дүрэлзэнэ . Есхэй зогтуссанаа “Ирвэл иртүгэй” гэж амандаа зуунги шивнээд урагшилвал чонын нүднээс нисэн гарч байсан улаан шонхорууд өнгөө хувиргаж хөв хөх юм болоод нүд нь гөлсхийн цааш зуларлаа . Гэвч тэр холдсонгүй эргэж хараад оцойн суув . Есхэй хөлөг морь нь байсан тэр цээжийг түшсэнээ дэлнээс нь хэсэг хялгас сугалан авч гуталынхаа түрий рүү чихээд хурц махир хутгаар толгойг нь хоромхон зуурт салган авч цусыг нь савируулан тэртэй хойт зүгт дүнхийгч өндөр уул руу алхлаа . Ард нь морь нь цочин тургиж мөнөөх араатнаас чацга алдан айн сандарч тушаатай хэвээр дэгж явааг ч анзаарсангүй . Үг борынхоо толгойг цагаан дэрст ууланд ийн залснаас нь хойш ч сэгсгэр дэлтэй улаан нүдэт тэднийхийг үе үе эргэсээр л байлаа . Анхны цас унасны дараа тал нутагийн хаа л бол хаа шогшиж явдаг хөх чонын бүхэл бүтэн сүрэг оройлон салхи сөрөн давхиж явахыг нь Есхэй олон удаа харсан билээ . Гуравдахь цас орсоны дараа мөнөөх мангасын сүрэг Есхэйд дайн зарлах адил боллоо . Тэр муухай амьтас ямагт хээлтэй гүү иднэ гээч . Нэг суурин дээр хоёр амь таслуулдагтаа Есхэйн гол горойж нэг л өдөр чамайг аман хүзүүгээр чинь тас харвах хуна гэж заналхийлнэ . Тэгэвч харвах завдал гарахгүй л байлаа . Тэгсэн нэг өглөө гэрээс нь холгүй хоносон үхэр рүү нь мөнөөх сүрэг чоно довтолж нэг суурин дээр тугаллах дөхсөн арван дөрвөн үнээг нь идчихсэн байх нь тэр . Есхэй цээжээ хорстол хүрхрээд чонон зэвт гэгдэх тахь нэвт сүлбэдэг махир зэвтэй сумнаасаа хоёрыг нь сугалаж аваад мөнөөх араатныг отон бут нөмөрлөн хэвтлээ . Үүрийн өмнөхөн хүр хүр гэсэн чимээ гарсан зүгт нумаа загас адил эвшээлгэн ханатал нь татаж байгаад тавьчихав . Чонон зэвт сум нь гингэнэн ульснаа нэгэн том юмыг түсхийн онохыг сонсмогц өглөөн нарнаар толгойг нь тасдаж үг борынхоо толгой дор ивнэ гэж амлаад гэртээ орж чухам дайснаа дарсан баатар эрийн амгалан нойроор бөх хурхирав . Тэгээд бага үдийн хирд босож мөнөөх ан руугаа очтол мангас чоно цатгалан нүдээ жийхайлган анисган завсраараа час улаан шумуулаа цувуулан унтаж гагц түүнийг тойрон шивээлэн унтаж хэвтсэн талын хөх чононууд Есхэйн морин туурайн чимээнээр сэрж сэрийтэл өндийлдөн урт улаан хэл гарган эвшээцгээлээ . Есхэйн омог дүрсхийж нумаа шүүртэл мангас чоно ч сэрж их л жавхаатайгаар хотойн суниагаад ижил сүргээ дагуулан “Яршиг холдоё” гэх шиг талын гүн рүү шогшив . Харвал чонон зэвт нь мөнөөх ширэлдсэн их дэлэнд нь зүүж өгсөн чимэг зүүлт шиг санжиганах аж . Тэрийг хармагц “Яах аргагүй арьс маханд туссан сум яахаараа үс дэл дотор орчихдог билээ “ гэсэн маналзсан бодол хар шуурга адил дэгдэж өөрийн мэдэл мэдрэлээс давсан бүхнийхээ учир начрыг очиж асуудаг заарин руу яаруулав . -Чи түүнийг алая хэмээвч чадахгүй . Усан зүрх чинь шантрах , улцан нүд чинь халирах , уушигны чинь хий цуцах урд тивээс ирсэн миний эцэг бөрт юм . Түүнийг бүү хажигла . Өргөлийг чинь хүртэе . Харгилыг чинь химлэе гэж иржээ . Хөх тэнгээр гээд зайран чимээ алдаж нүднийхээ өмнүүр татсан хар азарган дэл гивлүүр доогуураа хялайж байгааг нь Есхэй анзааруут цочигч болон дайвалзаад -Аваг аваг гэсэн бөлгөө . 1
Үргэлжлэл бий..

ӨВЛИЙН ОЙД .

Гараа савчин хөлөө зориуд хол хол зөөн алхаллаа . Уушиг тэлэх шиг . Тархи руу сэнгэнэсэн агаар урсан ороод буцаж гарахдаа халууцаж байх шиг уур савсана . Тэнгэрт хүрэе хэмээн уулгалан цоролзож цэл залуугийн өнгө үзэмжээр өрсөлдөн гайхуулцгаах гацуур , хар мод , жодоо , хус , улиас намайг хажуугаас , бас дээрээс минь хөмсөг зангидан ширтэцгээж байх шиг санагдана . Саваагүй зан хөдлөж бээлийнээс гараа сугалан зөрөг замын хажуугийн сэвсгэр цас руу долоовор хуруугаа шургууллаа . Цасан ширхэг захаасаа хайлан миний халуун хурууны хөлстэй нийлэлдэн хөлс болоод саяхан ижилдэн байсан нөхөд рүүгээ нулимас шиг ширтэцгээх нь хачин . Орчлон гэдэг чинь ийм хуурмаг аж гэх шиг . Энэ их түнэр ойд гуравхан амьд амьтан байгаагийн нэг нь мэдээж би . Нөгөөх нь одоо чанх баруунтаа

-Торрр .... Торрр хийтэл мод тонших тоншуул , гуравдахь нь тэр тоншуулыг толгойг нь дүйртэл мод өрөмдүүлж буй модны холтсон цаана хоргодсон гургар амьтан гурав бололтой . Тоншуулын мод өрөмдөх чимээ хэсэгхэн зуур дарагдсанаа

-Сүрр хийтэл нисэж өөр нэг мод руу очоод мөнөөх модыг сарр хийтэл базаж авах нь жигтэйхэн тод сонсогдож яг л арьсыг минь базаж байгаа юм шиг санагдан бие зарайна . Уул өөд нилээн өгсөж яваад амрахаар шийдэж өвдөглөн суумагц үүргэвчээ мултлаж хажуудаа тавиад гэдэргээ харан уналаа . Анисган завсраар моддын мөчир сэрийж цаадах хөх тэнгэр нь чадварлаг зураачийн нарийн бийрээр сарайтал татсан цэнхэр өнгийн будаг шиг харагдана . Мөн ч нам гүм байнаа гэж бодтол гэнэт сэтгэл сэрхийж өндийлөө . Мөчрүүдийн завсраар ямар нэг юм харагдах шиг санагдсаных . Тиймээ ... тийм байна гэж амандаа шивнэлээ . Тиймээ ... тийм юм байна .

Нам гүм тэнхээ мэдэн хашгирчихаад амаа хамхихаа мартан мэлэрчихсэн аж . Одоо моддын зүрхний цохилт надад мэдрэгдэж бүх л биеэр минь халуу оргиулан тархана . Тэдний зүрх түг түг...түг түг....түг түг...түг түг түг ...хэмээн цохилож байснаа нүд минь анилдахын хирээр аажуурч түг ...түг ...түг ... Түг.......түг......түг .......................... түг...........................................түг...............................................................түг.......................хэмээнэ .

2006 он . Дейтон хот .

ЗАГВАР ӨМСӨГЧ .

Тэнд яг хичнээн хүүхэд байсныг тухайн үедээ Урантуяа мэдээгүй билээ . Хожим л мянга гаруй хүүхэд байсан гэж сонсчээ . Яг тэр өдрүүдэд зүрх нь пил пил цохилож хөл гар нь өөрийнх нь биш болчихсон зүгээр л хүний тушаал биелүүлэн сарвалзаад байгаа юм шиг санагдан юүн тэнд хичнээн хүүхэд байгааг анзаарахтай мантай байсан хэрэг . Хүүхдүүд тэнцсэнгүй гэдгээ сонсуут царай нь хувьсхийж уруулаа химлэн нулимас нь гялтайснаа ичиж нэрэлхэх юмгүй хацрыг нь даган бөмбөрч гарна . Зарим нь бүр ингэнүүлэн уйлж шалгалтын хүмүүсийн өмнө шалан дээр хэвтчихээд босохгүй . Энэ нь Урантуяад их л эвгүй санагдан өглөө бүр толиныхоо өмнө зогсож байгаад

-Чи тэнцсэнгүй , Урантуяа энэ бол чиний санаархдаг зүйл биш . Юу дуртайгаа хий харин үүнийг л чи хэзээ ч хийж чадахгүй хэмээн өөрийгөө хамгийн хатуу үгээр загнаж уйлахгүйн төлөөх дасгалыг уйгагүй хийдэг байлаа . Тиймээс энэ үгийг сонсоод дотор жаахан эвгүй болох нь болох л байх харин уйлахгүй гэдэгтээ итгэдэг болчихжээ . Өдөржин оволзоод орой хүүхдүүдийг том танхимд оруулахад

-За одоо л миний нэр гарах нь хэмээн зүрхээ агшаан хүлээвч нэр нь сонсогдохгүй байсаар тавуул үлдсэний дараа л нэр нь огт өөр зорилгоор гарах болсоныг ойлгож түүнд биеэ бэлдээгүй байсан тул цочирдсондоо сагсчин адил дээр дээр дэвхэрч байгаад гутлынхаа өсгийг хугалж хирхэндээ эвгүй байдалд оржээ .

Тэгээд хичээл сургалт , алхаа гишгээ , харцны хөдөлгөөн , хамар , жавжны хувиралт энэ тэр гээд л ааг амьсгаагүй гүйж гарлаа . Битүүхэн бодолдоо тайзан дээр хурдхан гарахсан гэж яарна . Гэвч багш нь хатуу хүн аж . Тас загнаж нэгэн хэвийн үйлдлүүдийг мянга түм давтуулсаар хоёр жилийг үдсэний дараа анх удаа тайзан дээр гарчээ . Тэр ч яахав бяцхан догдолсныг эс тооцвол чухам үүний төлөө л амьдралынхаа хоёр жилийг үдсэн болохоор болдогоороо л болоод өнгөрөв . Тараад гэр рүүгээ явж байтал утас нь хангинав .

-Таны амрыг эрэе . Яахав ээ дажгүй шүү . Гэхдээ таны өдөр тутмын хувцасны үзүүлэлт нэг л болсонгүй . Тэгж түрэмгий алхах ёсгүй байсан юм шүү дээ . Та бод доо . Өдөр тутмын жирийн л нэг хослол шүү дээ . Амжилт хүсэе . Утас ингээд таг болов .

Анх удаа яанаа тэгсэн л юм байх даа хэмээн гайхширлаа . Маргааш орой нь дахиад л утас . Энэ удаа зөөлөн хонгор дуутай эмэгтэй хүн .

-Би таны өмнөөс харамссандаа үзүүлбэрийг бүтэн үзэж чадсангүй . Та чинь унтаж байгаа хүн биш шүү дээ . Эсвэл ханиад хүрчихсэн юм уу . Дараа дараачийнхдаа хичээгээрэй . Даанч яав даа . Дийд дийд дийд . Урантуяа дотроо сандарч эхлэв . Нэг л болохгүй л байгаа юм байна гэж бодлоо . Найзуудаа сэм тандаж эхэллээ . Тэд чамбай охидууд . Юү ч ярихгүй бас сэтгэл санаагаар унаж байгаа байдал огт харагдуулахгүй аж . Тэд нар руу утасддаггүй юм байна . Ингэхээр би л болохгүй байгаа хэрэг гэж бодлоо . Хэд хоногийн дараа утас дахиад дуугарлаа . Энэ удаа айгаад утсаа авсангүй . Гэртээ ирсэн хойно нээж үзвэл

-Яг өөрийн чинь энэ өмссөнийг Наоми ингэж ингэж амилуулсан гэсэн мессэж ирсэн байх аж . Лут их мэдлэгтэй улс байдаг байхнээ . За түүнээс хойш замбараагаа алдлаа .

-Тэмээн алхаат , Матар Уугий , Үлэг гүрвэл , Өндгөн толгойт , Дүнгэнүүр , Төөрсөн зөгий энэ тэр гэдэг бол юү ч биш . Сүүлдээ залхаад мессэжээ үзэхээ болилоо . Гэтэл захидлууд имэйлээр нь хөвөрч гарав . Битгий даашинз өмсөж байгаарай л гэнэ . Хослолыг үзүүлж огт чадахгүй байна л гэнэ . Бүгд л дэлхийн том том загвар өмсөгчдөөс жишээ аван өөрийг нь баалсан байх ажгуу . Би Наоми биш гэж биеэ өмөөрөлтэй нь биш . Намайг өөртэй минь яагаад жишиж үздэггүй юм бэ гэж гомдол эрэлтэй нь биш . Чив чимээгүй барлайж тэдгээрийн үгийг дотроо битүүхэн зөвшөөрч янз бүрээр явах гэж оролдлоо . Тэр бүрийд багш нь тачигнана .

-Чи өөрийн толгойтой юм бол өөрийн толгойгоор яв . Үгүй бол тийшээ яв гэж үүд рүү заана . Зовж гүйцлээ . Дэмий л энэ замыг сонголоо гэж бодох болов . Зүгээр л эдийн засагч юм уу , хуульч байсан бол санаа амар явахгүй юү . Хүний авах , хүнд өгөх мөнгийг дээгүүр харж байгаад л тооны машинд хийчихнэ . Өөрийн халаасанд ямар ч халгаа байхгүй гол нь тархи мэдрэлд ямар ч аюулгүй . Хууль гэдэг дөрвөлжин ч юм уу дугуй ч юм уу осолдохгүй л ямар нэг хэлбэртэй авс шиг юмыг барьж байгаад хүний хувь тавиланг түүндээ тааруулан “ Хоёр жил зургаан сар ... тас “ гээд л гүйцээ . Санаа зовох юм огтхон ч байхгүй . Гомдол гарвал алгаа дэлгээд “ Хууль нь ийм юм “ гэнэ гүйцээ . Ийм амар зам байсаар байтал тэр ийм хачин чулуу мод хэрэлдсэн зөрөг шиг бэрх замыг сонгожээ . Дотроо бол үүндээ дуртай ч юм шиг . Өдөр бүр загнуулсаар сүүлдээ дөжирч “ За яахав таван жил тэсчихэе тэгээд больдог хэрэг “ гэж бодох боллоо . Нэг орой гэрийнх нь үүдэнд өнгөөр алагласан сагстай цэцэг түүнийг тосоход зүрх нь гэрэвшиж ичингүйрэн цохиллоо .

Одоо л ... Одоо л ... энэ хүмүүс намайг ойлгож эхэллээ гэж бодоод цэцгийг баярлан тэвэрч гэртээ оров . Цэцгэн дундаас хуйлаастай бичиг гарлаа .

Арай хэн нэгэн залуу хайр сэтгэлээ илчлээгүй байгаа даа . Яарах болоогүй эхлээд зөв гишгэж сурах хэрэгтэй түүний дараа л ... Харин энэ залууд сайхан найзууд явъя гэж хэлнэ дээ хэмээн бодсоор зурвасыг нээж уншуут өөрийн эрхгүй сөхөрч буйдангаа түшин мэгшиж тэгснээ бүр цорхирон уйллаа . Тайвширч ерөөсөө чадсангүй .

Цонхоо дэлгэж байгаад

-Хүмүүсээ би та нарын л нэг шүү дээ . Би ямар гэм хийсэн юм бэ . Нүцгэн биедээ хувцас л өлгөсөн . Түүнийг та нарт гоё сайхан харагдуулая л гэж мэрийсэн . Хувцаснаасаа таашаал авч хувцасаа арьс шигээ хайрлаж хувцасаа албан тушаал шигээ эрхэмлэж хувцас шигээ дандаа сайн сайхныг түгээж яваасай л гэж бодсон өөр би юү ч бодоогүй . Та нарын Достоевскийг уншиж , Хэмингуйэгээр бахархаж , Наомийг шүтдэг асар өндөр боловсролтойг ч би мэднэ . Би та нарын энэ өндөр боловсролыг шүтэн биширч байна . Түүнээс биш би Ангарагийн хүн шиг зан гаргаагүй шүү дээ хэмээн хашгирмаар санагдлаа . Гэвч тэгж хашгирч чадсангүй шөнөжин уйлж бүлцийсэн нүдтэй өглөө ажил дээрээ очмогц мөнөөх зурвасыг багшийнхаа ширээн дээр орхичихоод үүд рүү зүглэв . Багш нь мэл гайхан зурвасыг нээж уншсанаа учрыг ойлгож түүний араас шурхийлээ . Урантуяаг гадаах үүдийг нээх гэж байхад багш нь гүйцэж иржээ .

Далай ламын нас сүүдэр өнөөдөр өндөр болж түүнийг эх нутгаа орхин дүрвэхэд хүргэсэн хүчин зүйл нь бушуухан жанч халаасай гэж хүсэж байгаагаа нуухгүй байнаа гэж ойлгогдож байна . Түүхийн нэгэн цаг үед Төв азид Монгол Манж Төвд гурван үндэстэн геополитикийн тоглолт хийж байх үест энэхүү далай лам цолыг Төвдийн шашны тэргүүнд Монголчууд өгсөн гэдэг яриа бий . Өдгөөгийн далай ламтан жанч халвал хойт дүр нь хаанаас тодрох хийгээд энэ хүнийг шашны гол тэргүүнээ гэж хүлээн зөвшөөрдөг Монголчууд үүсэх асуудалд хэрхэн хандах вэ гэдэг анхаарал татсан зүйл болоод байна . Хорин нэгдүгээр зууны эхэн үеийн шашин шүтлэгийн байдлыг аваад үзвэл Халимаг хийгээд Буриад Тувад шарын шашин гол шашин байхаа больсон юм болов уу гэх хандлага ажиглагддаг . Өвөрмонголчууд ч намынхаа үзэл сурталыг өмнөө барьчихаад ламын шашин гэцгээн янзгүйхэн байх шиг . Ингэхээр Монгол үндэстний хувьд халх Монголчууд далай ламын хойт дүрийн хувьд бусдаасаа илүү их санаа зовж байгаа болов уу . Болдог юм ном дүрмээрээ болж далай багш мөнх биш учраас жанч халах нь тодорхой ингэсэн нөхцөлд ямархуу байдал үүсэх нь вэ . Төсөөлөе л дөө . Бээжингээс Ко намын хэсэг нөхөд Төвдөд очиж тэндээс далай ламын хойт дүр тодруулна гэдгээ зарлачихсан байгаа . Далай ламтан өөрөө миний хойт дүр дүрвэгсдийн дундаас юм уу Монголоос тодорно гээд хэлчихсэн байна лээ . Эндээс Монголын маань ирээдүйд нилээн бүрхэг улс төрийн нөхцөл байдал үүсэх хандлага ажиглагдаж байгаа биз . Мань мэтэстэй байтугай Орос АНУ-тай хүч үзнэ гэж даналзаад байдаг болсон хөршийн зүгээс том даралт хүсээгүй байхад маань ирэх нь дээ . Гэтэл бас нэг асуудал байна . Монголчууд анхнаасаа Төвдийн шашныг нутагтаа урихдаа улааны урсгалыг авах уу шарыг нь авах уу гэж марган хүчээ тарамдтал дайтсаныг бид Цогт тайж киноноос бэлээхэн мэднэ . Түүн дээр улаан малгайт Хаандаа
-Хаантаан би чинь улаан залаатай монгол хүн шүү дээ гэж хэлж байдаг нь улааны тал баримтлагч шүү дээ гэдгээ нотолсон хэрэг юм . Яг тэр үеийнх шиг салаа зам дээр өнөөдөр бид ирлээ . Залуучууд маань Христ рүү хушуураад байдаг . Тэд ч Монголд хүчээ муугүй зузаатгаж байх шиг . Нөгөө талд нь аялал жуулчлалын бизнес эрхэлдэг хүмүүсийн халаасыг зузаалан хөгшид маань Утай Гүмбүм рүү хөврөөд байдаг . Гэтэл Гүмбүм хийдийн хамба Ажаа гэгээн шашны үзлээр нутагтаа хавчигдаад энд АНУ-д ирчихсэн сууж байдаг . Яг нарийвчлан тунгаах юм бол хөгшид маань Гүмбүмийн шүтээндээ бус шинэ Хятадын удирдагчдын алсын хараатай бодлогод мөргөөд ч байгаа юм шиг . Асуудал их л нарийсч байна даа . Хэрвээ далай багшийн хойт дүр Монголоос тодорвол өнөөдөр нийслэлд маань давхиж ирээд дуртай хүнээ барьж аваад зодож байгаа барилгачин нэртэй Хятад цэргүүд хэрхэх бол . Аль эсвэл бид ХКН-ын тодруулсан шинэ далай ламыг хүлээн зөвшөөрч түүнд мөргөх үү . Ингэвэл энэ намын үзэл сурталыг шууд зөвшөөрөн дагаар орж байгаа хэрэг болох нь дээ . Ингэхээр цаашдаа яах вэ монголчуудаа .

"Нарансолонго" тууж, өгүүллэгийн номоос
Зэндмэнээс Бөхбат гурав дүү юм. Тийм атал Бөхбатыг арслаан гээд хүндэтгэж харьцана. Бөхбат анхандаа дургүйцэж -Хн. Юун ч нялуун юм билээ дээ. Адилхан л арслан байж гээд цээжээ түхэлзүүлэхэд Зэндмэнэ учирлаж-Яалаа гэж чи бол бүхэл бүтэн аймагт гурав түрүүлсэн арслан, харин би бол нэг цэргийн ангийн л арслан шүү дээ. Юманд чинь эрэмбэ, зэрэг дэв гэж нэг лут юм байдаг юм гэж учирласаар байгаад Бөхбатыг эрэмбэнд нь сүрхий дасгаж айлд орсон ч Зэндмэний хажуугаар өнгөрөөд хойморт нь суучихдаг, байрандаа хоол хош бэлтгэхэд хэнэггүйхэн сууж байгаад хоол болсон хойно дээжийг нь тэгэх л ёстой юм гэсэн шиг гарддаг болгочихжээ. Төгсөх жилийнхээ өвөл Зэндмэнэ гэрлэж Дамбадаржаад хашаа байшинтай болоход хоёул байрнаасаа гарч Дэлгэрмаагийн гарын хоол цайны амтанд нэг л хүн мэт сүжрэн автав. Зэндмэнэ сүүлийн дөрвөн жил, харин Бөхбат гурван жил дараалан дөрөв давцгаасан атал начны босгыг л алхаж чадахгүй байлаа. Өнгөрсөн жилийн тавын даваанд нэгийг нь босоо аварга, нөгөөг нь энэ аварга л хэлтийлгэдэг арслан хоёр амлаж яаж ч болсонгүй. Хоёр найз санаа алдан өмсгөлөө цүнхлэж үүрээд үзэгчдийн суудалд урам муутайхан ирцгээтэл Дэлгэрмаа минчийтэл уурлаж-Үгүй ерөө. Аваргад одоо миний нөхрөөс өөр давчихмаар бөх үлдээгүй юм байхдаа гэж шилбэлзэв. Зэндмэнэ хавийн улсаас санаа нь зовж баривгар хоёр гарынхаа алганд шөмбөн цагаан хуруунуудтай хөөрхөн гарыг нь хавчуулаад илэнгээ -Дэмбээ минь тэгж болдоггүй юм. Аяар гэм хэмээн аргадаж харин Бөхбатын хамар сарталзан -За яахав. Наадам ганц биш гэж Дэлгэрмааг тайвшруулж билээ. Бөхбатын багад аав нь нэрийнх нь утгыг уйгагүй тайлбарлаж өгдөг байв. -За миний хүүгийн нэр их учиртай. Эхний үе нь бөхийн бөх юм шүү дээ. Аав нь хүүгээ сайн бөх болоосой гэхдээ ингэж нэрлэсэн юм. Бат гэдэг нь Мөнхбат аваргын нэрийн арын хэсэг. Аварга хүн гэдэг цаст цагаан уул шиг сүрлэг, ариун дагшин амьтан байдаг юм. Хүүдээ аав нь аваргын нэрийн эхний үеийг өгчихвөл хүнддэнэ гэж бодсон юм даа. Ингээд миний хүүгийн нэр чинь авсан цолоо бөх бат хадгалаж ахиулж дэвжээж яв гэсэн утгатай юм шүү гэдэгсэн. Өөрөө бол сумын наадамд дархан хоёр даваад гурвын даваанд ёс шиг л унана. Наадмын өглөө хорхогныхоо ямааг гаргаж янзалчихаад шуудгаа өмсөж далбаагаа зоон дээгүүрээ бүслээд дээгүүр нь тэрлэгээ хэлхэндэг нөмөрч сулхан бүслүүт гэрээ гурав тойрч гороолоод наадмын талбайг зорино. Жилийн жилд ингэдэг байв. Нэгийн даваанд оногдох сургуулийн хүүхдийг эвтэйхэн өргөж тавиад, хоёрын давааны оноолт залуучуудтай хөөцөлдөн явж даваад их л амьсгаа дээр хөлийн асарт ирнэ. Заримдаа нөгөө залуучуудад хөлөө алдаад юм уу, дэгээ ороолгоод ээжийг нь балбагануулж орхино. Гэвч давнаа. Харин гуравын давааны босгоор л аав нь үнэхээр давж орж үзээгүй билээ. Гэвч гутрахгүй. Миний үзээгүйг миний хүү үзнээ гэдэгсэн. Үнэхээр ч тийм юм болсон. Долоодугаар анги төгссөн зунаа Бөхбат сумын наадмын аманд гарч нэгийн даваанд гуравдугаар бригадын Зулзага гэдэг цулцгар хүнтэй таарч хав барьцнаас жоохон зайлаа оруулаад тойгдчихсон чинь Зулзага гуай цулцгас хийтэл өвдөглөн сууж наадамчид түрхрэлдээд л явчихав. Дуучин хүнд алга ташилт яаж сонсогддогийг Бөхбат мэдэхгүй. Гэхдээ л олон хүн алгаа зэрэг зэрэг таших нь тун сүрлэг сайхан санагдаад л дахиж дуулдаг байх. Харин бөх хүнд наадамчдын тэрхүү нирхийсэн түрхрэлт нь бөөн баяр, дахиж давах урам өгдөгийг анх тэгж мэдсэн. Хоёрын даваанд зэргэлдээ сумын начинтай цаг шахуу ноцолдож баруун тахимдаж хөөгөөд давсанд сумын наадмын дэвжээ нисэх адил болж хөөрч догдолсон наадамчид дэрхийгээд босоод ирэх нь тэр. Тэр зун сумынхаа наадмыг Бөхбат ийнхүү бөөн хөөр хөөрцөг болгож даваа бүртээ наадамчдын хоолойг нь сөөтөл орилуулж дэвхцүүлсээр үзүүрт хүрэв. Аймгийн арслан хурц Жамбаа хэмээх хижээлдүү бөхтэй үзүүр түрүү булаалдахаар гарахад сумынх нь бүх л уулс өндөлзөж байх шиг санагдсан юмдаг. Харин Жамбаа арслан хүүд урам өгөе гэсэн үү яасан нэг их хүчилж барилдсангүй. Бөхбат ч түүртэлгүй давж сумандаа анх удаа арван тавтай хүү төрүүлэхэд аав нь замдаа таварцаглан бүдчиж унасаар гүйн ирж үнсээд -Миний хүү түрүүлчихлээ. . . Миний хүү түрүүлчихлээ гээд л нулимсаа ч арчихаа мартчихсан дэвхцээд байж билээ. Есдүгээр анги төгссөн зунаа аймагтаа барилдаж гурав даваад ирэхэд аав нь сумынхнаа цуглуулчихсан -Миний сумандаа даваагүй давааг хүү минь аймагт давчихаад ирлээ гээд л хөөрч ээж нь -Ишш . . . Миний муу тонтгор хүү овоодоо гэснээс хойш тонтгор Бөхөө гэдэг нэртэй болж өдий хүртэл тэр л нэрээрээ барилдаж яваа билээ. Зарим заалны барилдаанд бөх тайлбарлагч -Ховд аймгийн харъяат тонтгор хэмээгч Бөхбат арслан гурав давлаа гэж ирээд л чанга яригчаар зарлаж эгдүүг нь хүргэнэ. Гэвч сүүл сүүлдээ энэ нэрэндээ дасаж найз нөхөд нь -Тонтгороо гэж дуудахад -Өөв гэдэг болжээ. Наадмын дөрвийн даваанд Бөхбатыг ид барилдаж яваа гарди, харин Зэндмэнийг харимал заан амлажээ. -Чи ноолуур гаргаагүй гээд гүрийгээд байсан гаргасан л байна шүү дээ заанд хэдийг өгөв аан. -Золигтолгүй яаж барилдахаа л бод. Тэр харав уу, гарди чам руу хялайж байна. -Би ч ингээд өнгөрөв бололтой. За өвгөн минь чи л хичээдэг юм шүү. -Шүдээ зуу. Хагарчихгүй. Гарди эцгийг чинь яалаа. Новшид унаж шившиг болов. Зэндмэнэ шүднийхээ завсраар сийгүүлэн занах мэт ийн хэлчихээд цааш эргэж хоёр гуяа тасхийтэл алгадлаа. Бөхбат ч шүдээ зуумагц хоёр гуяа чимчигнэн хорсож улаа бутартал хэд сайн алгадаж, шавмагц талбайн гол руу бугуйл аван зүтгэх хангал ат шиг шуугин очиж гардийн өөдөөс өрмөгц -Чи миний аавыг алж, аймгийг талсан байхаа гэж бодоод шүдээ зуухад салхитай өдрийн яндан шиг чихарч байв. Очсон эрчээрээ гардийг барьж авах гэж хэд хэд ноцоод чадсангүй. Гарди түүний нүд рүү харсанаа харцнаас нь дальдчиж цочоод цаашаа эргэж, элэг бүсээ султган, гутлынхаа ногтоор оролдов. Хашир гарди Бөхбатын яахаас ч буцахгүй, юү ч хийж мэдэхээр осолтой болчихсоныг анзааруут тайвшруулж нозооруулахаар шийджээ. Хэсэг амсхийгээд дахин өрлөө. Бөхбатад гардийн зүүн хөл л харагдана. Хэдий ойрхон харагдаад байгаа ч түүнд хүрч шүүрнэ гэдэг явгаар Ховд орохын дайтай гэдгийг мэднэ. Шүүрч өргөлөө ч нарийсгаж гаргаж ирээд хаяна гэдэг ачаатай гуч машин өргөхөөс ч амаргүй гэдгийг бас гадарлана. Гэсэн ч тэр хөлөөс өөр юү ч харагдахаа өнгөрчээ. Гамингийн тагнуул. . . Гамингийн тагнуул. . . Чамайг хаяна. . . Чамайг хаяна. . . түүнийг сэтгэлдээ ийнхүү шившин мөнөөх хөлийг шүүрэх гэж элдэж явтал гарди юм хэлээд байх шиг болж сая л наадмын дэвжээнд байгаагаа анзаарав. -Аан. . . -Элэг бүсээ чангал. -Аа энэ яахав. . . -Чангал гэж байна шүү чамайг. . . Бөхбат эрэмбээ гэнэт ухаарч нэг муухан мушийсгээд элэг бүсээ тайлж далбаагаа хэд сэвээд бүсэллээ. -Цаад хоёрыг чинь жаахан харъя. Түүний үгэнд орохоос өөр яахав. Зэндмэнэ ойр хавьд харагдсангүй. Талбайг тойруулан харцаараа нэгжтэл талбайн зүүн урд захад өвгөн зааны эгэмийг түшчихсэн зогсохыг хараад -Унтаж хэвтэж өвгөнд бусгуулчих вийдээ гэж бодов. Харин Зэндмэнэ алин цагийн зодог тайлах болчихсон өвгөн заан ямар бодолтой өөрийг нь авсаны учрыг олохгүй тэвдэж байлаа. Настай хүнд хөөгдөөд дэгдээд явах нэг хэцүү. -Ишш тэр нэг ядарсан юмны яваа царайг гээд л цэнгэлдэх даяар хашгирч орилолдоод сүйд болно. Бас хөөгөөд явах нэг хэцүү. Харимал бөх дээрэлхлээ гэх бол энүүхэнд. Яагаад ч юм түүнд барьц их л элбэг олдож байлаа. Зүүн гарыг нь атгаад урдуураа таллаад гүйлгэчихьюү гэж нэг бодсоноо өвгөн хүнд бяр гаргаж онгирлоо гээд дээд цолтнуудаас эхлээд л эвгүйцээд унана гэж хаширлаад алгуурхан золгосонд заан өөдөөс нь хавтай сайхан бариад авч байна. Ингээд хоёул эгэмээ түшин хэсэг зогсов. Удвал осолтой. Энэ хоёр мөнгөн дээрээ л тохирохгүй байна гэж наадамчид хардана. Түргэн хаячихаар -Тэгэлгүйдээ найрааны улс гэцгээнэ. Гэтэл Бөхөө тэр хоёр үнэн сайхан барилдаад тэр цол молонд нь хүрвэл хүрье. Хүрэхгүй бол яахав дээ. Улсынхаа наадмын дэвжээнд хэдэн жил сайхан барилдчихая. Энэ ногоон торгон дэвжээн дээр хүссэн аавын хүү гардаг ч юм биш. Ингээд барилдаж явна гэдэг том хувь заяа гэж бат нот шийдэцгээсэн байлаа. Нөгөөтэйгүүр тэр найраанд оролцох мөнгө нь ч үнэндээ байсангүй. Иймээс л аль нэг аймгийнхны юм уу, аваргын найраанд оролцож хоёр гурав даваад хэдэн төгрөг өвөрлөчихдөг өвгөн заан нэг ч төгрөггүй түүнийг амласанд гайхаад байлаа. Одоо л нэг юм хэлэх нь дээ гээд хүлээтэл таг дуугүй. -За дүү хүү гээд л яриад эхэлдэг юм бол чимээгүйхэн сонсож байгаад зэгсэн чанга гуядах юм шүү гэж бодож явсанаа барьцаа ахиулж шахаж татаад өргөсөнд заан жижигхэн бухал сэрээдсэн аятай сэвхийгээд гараад ирэв. Нуруугаар нь наадмынхаа торгон ногоон зүлгийг илэх мэт зөөлхөн тавьлаа. Тахимаа авахад заан магнай дээр нь үнэсээд -Дэмүүл арслангийнхаа энтэй барилдаж яваарай хүү минь гэж ерөөлөө. -Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын харъяат цэргийн арслан Зэндмэнэ улсын заан Хүдэрсайхàнаар дөрөв давлаа. Сүүлийн үед начин цол гарцаагүй хүртэх бөх хэмээн наадамчин олны тааварт тогтмол орж байгаа арслан маань улсынхаа их баяр наадамд тавдахиа дөрөв давлаа гээд л цэнгэлдэхийн цагаан хоолойгоор хангинахыг сонсож Бөхбатын цээж тэнийгээд -За ашгүй гэж бодов. Түүний харцны өнөөх хурц омог дарагдсаныг хяламхийн харчихаад гарди ч барилдахаар өрлөө. Түрүүхэн л жигтэйхэн ойрхон харагдаад байсан өнөө хөл одоо бол хүрэхийн эцэсгүй хол харагдаж гарди элдэж Бөхбат ухарч эхэллээ. -Та миний аавыг аллуу. . . Бишээ болохгүй нь. . . За байз чи тагнуул билүү бас л бишээ гэж бодон бодон гардид шахуулж элдүүлсээр гүйх тооны зугатлаа. Өмнөөс нь нөрүүхэн өрөөд шалмаг элдэж байгаа гардид үнэхээр хүрэх газар алга. Тэр хаанаас нь ч барьц олдомгүй мулцгар, даагдашгүй том хар бул чулуу шиг санагдаж эхлэв. Нүднийх нь харц дөлгөөн тайван боловч шургуу, даваа нэхсэн хатуу итгэлтэй, хүүхдийг нидрээд өнгөрнө дөө гэсэн бардам шинжтэй. -Хөөш. . . Чи зүгээр барилдаач. Зугатаад хаа хүрэх юм гэж үе үе сийгүүлэн шивнээд шанаа түүшин нь гүвэлзэж уцаарлах шинжтэй элдэнэ. Бөхбат дэмий л “Хөлд чулуу тээгэлдэггүй л юм бол баригдахгүй дээ” гэж бодон зугатлаа. Гарди нилээн удаа хөөгөөд “Энэ муу хаачдаг юм” гэсэн шинжтэй талбайн гол руу ихэмсэг нь аргагүй тайван эргэв. Бөхбат араас нь “Тайвшир. . . Тайвшир. Бодлоо төвлөрүүл. Чи хаях ёстой. Чи хаяна. Үхсэн хойноо гарди гэдэг чинь тавхан үсэг өөр юү ч биш “ хэмээн гардийн хурц цэнхэр далбааны гол дахь ланзан хээг ширтэн бодож явлаа. Гэвч бодол санаа нь хүссэнийх нь зоргоор төвлөрч өгсөнгүй. Гардид элдүүлж ухарч гүйсээр байтал талбайд хэдүүлхнээ үлдлээ. Цэнгэлдэх ч хоосорч наадамчид тавын давааны өмнө амжиж хоол эргүүлдэхээр гадаалав бололтой. Хөлийн цэц хав барилдуулах цаг болсон гээд шодсонд Бөхбатын тал таарч тэнгэр намайг тэтгэлээ гэж бодоод барьц авлаа. Гэвч гардийг кранаар өргөсөн ч даагдахгүй шинжтэй. Бөхбатын сэтгэл одоо бүр түгшиж юун өнөө жил босгоор нь гарцаагүй давж орно хэмээн бат итгэж цээжинд нь өлхөн багтаад байсан тавын даваа байхав. Түүний наана дөрвийн даваа давшгүй өндөр уул болон хөндөлсөж, өөрийнх нь талаар золгосондоо баригдан түүний хийх мэхний хариуг бодон төлөвлөх гарди тэр уулыг давах ганцхан жимийг бөглөсөн бул хар чулуу шиг санагдан хөлс нь чийхарав. Гарди түүний хөдөлгөөнийг яг анан дотроо нэгийг товлон шаасан гадас шиг зогсчээ. Эвгүй л хөдөлвөл гардид олзлогдоно. Би ч начны өмгүй ядруу бөх юм даа гэж бодтол тархи толгой нь цэлсхийн хүнд өвчинд ээрэгдэн хэвтэрт байгаа эцэг нь бодогдов. Муу аав минь насаараа л бөх ярьж, бөхөөр амьсгалаж, хирхэндээ л бас бөх явлаа. Одоо ч хажуудаа радиогоо тавьчихаад амьсгалаа түгжин чагнаж хэвтээ. Гэтэл горьдлого тээлгэсэн ганц хүү нь амьд мэнд дээр нь улсын цол хүртэж магнайг нь тэнийлгэж чадахгүй юм гэж үү. Чадахгүй байхдаа яадаг юм. Нохой долоо. Энэ ер нь юү юм. Хөлд тээгэлсэн чулуу төдий л шүү дээ. Гэтэл миний байгаа царай, иймхэн юманд тээглээд гайхаж зогсдог. Тэхгүй шүү. Гарди байтугай аварга, арслан хэн ч байсан яадаг юм. Хаяхдаа л хаяна. Сэтгэл дотроос нь нэг нооройсон муур гангинан гараад гүйчих шиг болтол бие нь хөнгөрөөд гардийн нөгөө хөл нүдэнд нь тулах шиг боллоо. Зүүн гараа суллуут зайлаад тэр хөлийг авъя гэж шийдмэгц гардийг хөдөлгөж үзвэл золгох үеийнх шиг нь хүнд нүсэр юм ердөө ч алга. Бөхбат гардийг хоёр гурван удаа шуудагнаас нь татаж шахаж хөндийрүүлээд тавихдаа зайлж тойгдоод хөлийг нь шүүрэх гэсэн авч хамрынх нь үзүүрт тулан алдаад байгаа хөл нэг л баригдаж өгсөнгүй түүний цаг дуусаж гардийн талаар золголоо. Гарди ч хөл авна. Хөл авах гээд ухасхийнгүүт нь л тонгорчихоё хэмээн анаж байтал амжсангүй. Нэг л мэдсэн гарди хөлийг нь шүүрч хөнгөхөн гаргаад элдлээ. Бөхбат ч олныг эргэцүүлж амжсангүй. Тулгуур хөл дээрээ амсхийн тогтуут шүүрүүлсэн хөлөө хүчлэн тийрч барьцыг нь сулруулаад тонгортол гарди хондлой дээр нь гараад ирэх шиг болохоор нь гялсхийтэл зайлж бухлаа. Юү юү ч болоод явчихав бүү мэд. Хөл дор нь гарди осолдохгүй л гэдэргээ харан унаж Бөхбат хүчиндээ дээгүүр нь давж харайлгав. Тэр эрчээрээ гүйж есөн хөлт цагаан сүлднийхээ өмнө очин шавж ёслоод тахимаа авахаар ирвэл гарди тун урамгүй янзтай тахимаа өгч юм ч хэлсэнгүй хөлөө чирэн хөлийн асар өөд зүглэв. Бөхбатад гэмшил баяр хоёрын аль нь түлхүү төрсөн юм бүү мэд гардийн араас харж-Наадам ганц биш шүү дээ ах минь өршөөгөөрэй гэж сэтгэлдээ шивнүүт малгайгаа тэгшлэж есөн хөлт сүлдээ тойрон дэвлээ. Хөлийн асар руу явах замд нь Зэндмэнэ урт дээлээ хэлхэгнүүлэн гүйн ирж үнсээд -Ёох. За ашгүй гээд захыг нь үрчийтэл мушгисан тэрлэгийг нь нөмрүүлж мөрөн дээр нь хапхийтэл алгадав. Дэлгэрмаагийн үүр цүүрээр босож хуурч хайрч гараа гаргаж хийсэн хийцтэй цайнд мах, хуушуур хөшигчин аяга дүүргэн үйгээд цайллаа. Дэлгэрмаа ч нар нь ганц гарч байх бололтой шинэ торгон тэрлэгээ шар шур дуугарган -Алив ид уу болон дэвдэгнэнэ. Бөхбат том мөнгөн аягандахаа дуусгаад дахин мах хөшиглөх гэтэл Зэндмэнэ хориглож -Одоо болно. Наад гэдэс гүзээ чинь цэрийгээд амьсгааг чинь боодог юм биш үү. Юм үзээгүй аятай дайраад унах чинь гэж загнаад аягыг нь хураагаад авчихлаа. Өөрөө ч нэмж юм идсэнгүй. Яг л сайхан идмээр байхад ийн аягласанд нь гомдсон Бөхбат уйлах гэж байгаа хүүхэд шиг өмийснөө юм ч хэлсэнгүй. Хамрынхаа хөлсийг шудраад буруу харлаа. Дэлгэрмаа түүнийг учиргүй өрөвдөж Зэндмэний нуруу руу хурууны үзүүрээр хатгасан авч цаадах нь хүрлийчихээд жишим ч гэсэнгүй. Ийнхүү хэрэлдчихсэн улс шиг хэсэг суув. Дэлгэрмаагийн сэтгэл салхитай өдрийн өрх шиг барьцгүй дэвэлзэн суудалдаа тогтож чадахгүй холхин -Яанаа гоогоо. Аварга арслан хоёрын нэг авч балрах вийдээ гэж шивнэнэ. Хүзүүг нь илж өгмөөр санагдавч Зэндмэнэ наадмын өдөр иймэрхүү ааш араншинд дургүй болохоор дэмий л өвдгөө илнэ. Харин Зэндмэнэ хүү нь цол авчирч яваа гэдэг бодолдоо бат итгэсэн хэвээр суулаа. Наадмын бэлтгэл дундуур хагас өдрийн чөлөө авч хот ороод Дэлгэрмааг эхо- д харуулсанд эмч-Танайх хүүтэй болох нь ээ гэж хэлээд магнайг нь ганц тэнийлгэсэн билээ. Тэр үгийг дуулснаас хойш хүү нь холын тээврээс ирэх жолооч шиг л цолны үнэмлэх тэмдэг хоёр барьсаар ирж яваа юм шиг совин татаад байдаг болчихжээ. Талбайд үлдсэн хоёр начин их л цуцацгаасан бололтой гараа сэгсэрцгээн хоёр биеэсээ дөлж алхана. Хэд хэдэн удаа хав золгуулаад хаялцсангүй. Барьц сонгуулах нь дамжиггүй. Наадамчид гаднаас уван цуван орж ирсээр цэнгэлдэх зугуухан дүүрч эхлэв. Зэндмэнэ Бөхбатын далан дээр зөөлхөн алгадаад -Явъя гэлээ. Бөхбат ухасхийн босов. Бөхчүүдийн суудал руу эртхэн очсон нь дээр. Наадамчид хэцүү. Гар барих гээд л зарим нь ч бүр тэвэрч авч сүжрэх гээд л. . . Харин тэр хоёр иймэрхүү занд дургүй төдийгүй бүр айдаг аж. Тэр жил хоёрын давааны дараа цэнгэлдэхийн гадуур хуушуур эргүүлж явтал Зэндмэнэтэй бага сургуульд нэг ангид сурч байсан бүсгүй тааралдаад -Хүүе хаая болон нахилзаад л гарыг нь ээлжлэн шүүрч сэгсчээд л түүгээр ч зогссонгүй өөриймсөг сэтгэлээ илчлэн Зэндмэний малгай дээрх хялгасыг илж унагаад сүйд болсны дараа хоёулаа гуравын даваанд дуу дуугаа авалцан үсрээд өгсөн. Унамааргүй бөхчүүдэд унацгаасныг яана. Тэр жил мөн ч урамгүй наадсан даа. -За тонтоо хэн ч авсан өнөөхөө л хийнэ шүү. Удаж болохгүй. Бариа зөрүү дээрээс л даваа ирнэ. Зүрх халирлаа л бол залгаад унаа ирнэ л гэж мэдээрэй хэмээн Зэндмэнэ Бөхбатад зааварлаж явлаа. Тэр хоёр энэ жилийн тавын даваанд нэг нэг мэх бүтэн жил бэлдэж ер нь гаршчихаад байлаа. Эхний даваануудад хийчих вий гэж тун их болгоомжилсон тэр мэхээ Бөхбат гардид хийн алдаад аз уу эз үү эв таараагүй билээ. Түүнийгээ л бариа зөрүүн дээр хийдэг юм шүү гэж Зэндмэнэ Бөхбатыг шахаж байгаа нь энэ. Хоёр начин хаялцдаггүй. Тавын даваа эхлэх цаг болчихсон, цэнгэлдэх наадамчдаар пиг пүүрсэн харагдана. Тэгтэл ч их аварга хөлийн цэц рүү зүглэж арслан дагаад бослоо. Зэндмэнэ Бөхбат хоёр сайн гэгддэг нэг ламын цээжлүүлсэн аварга арслан хоёрыг холдуулах тарнийг зэрэг зэрэг уншиж ногоо таслаж гарлаа. Нэг үг хэлээд л нэг ногоо таслаарай гэж лам захисан юм байж. Шүтлэг муутай Бөхбат тарниа удаан уншиж байгааг өмнөх хэдхэн ногоо нь гэрчлээд өгч байлаа. Зэндмэнэ зэмлэмээр байвч ам гар хоёр нь нэгэнт завгүй тул дэмий л хялалзан түргэн түргэн шивтнэнэ. Түүний өмнөх өвс хадсан аятай хиарчээ. Аварга арслан хоёр амаа аваад эргэсэнд залгаад гарди заанууд бослоо. Одоо хэрэг нэгэнт өнгөрөв гэсэн аятай тэртэй тэргүй туниа муутай уншиж байсан тарниа Бөхбат зогсоогоод босож суниалаа. Харин Зэндмэнэ ногоогоо эг маггүй зулгаасаар уруул нь түргэн түргэн хөдөлсөөр. . . Цэнгэлдэхийн цагаан хоолой нэгэнтээ хоржигоносноо аварга арслан хоёрын авсан амыг зарлахад л Зэндмэний санаа сая амарч -Мундаг лам юм гэж үнэн сүслэн шивнээд өмнөө овоолсон ногооноос хэсгийг чимхэн гутал оймс хоёрынхоо завсар хавчууллаа. Ингэвэл тавын даваанд түүртэхгүй гэж мөнөөх лам айлдсан билээ. Бөхбат ч түүнийг дууриав. Ёох. Аварга арслан хоёроос л мултарсан хойно үлдсэн хэдийн хэнтэй ч үзнэ гэсэн омголон бодол мань хоёрт төрж цээжийг нь цэлмээнэ. Гэнэт цэнгэлдэх даяараа нирхийгээд явчихлаа. Дөрвийн давааны хоёр начингийн нэг нь осолдохгүй нөгөөгийнхөө дээр унаж залхсан наадамчид давсанд нь биш удсан барилдаан ашгүй нэг өндөрлөсөнд нь баярлалдан тийнхүү нирхийлгэсэн хэрэг байв. Яг энэ нирхийлттэй зэрэгцэн нэгэн түгшүүрт бодол Зэндмэний толгойд гялсхийж Бөхбат руу харвал тэр ч бас энэ тухай бодов бололтой тийн огцом харсанд нь халирч хулганан хамраа шударлаа. Түй. . . Түй. . . холуур. . . холуур. . . гэж шившээд Бөхбатынхаа хөлстэй баривгар гарыг атгалаа. Бөхбатын судас луг луг цохилох нь гарынх нь алгаар дамжин мэдрэгдэнэ. Хүний алганд ийм тод цохилттой судас байдаг л юм байхдаа гэж гайхахтай нь зэрэгцэн заалны барилдаанд Зэндмэнд хэдэнтээ унасан залуу харцага сая давсан начныг амласныг сонсоод зүрх нь зогсчих шиг болсноо бөөн хүчээр түргэн түргэн цохиллоо. Баруун гараа Зэндмэнд атгуулсан Бөхбат зүүн гарын араар хамраа нааш цааш хөрөөдөн шударснаа дэмий л гутлынхаа ногтоор оролдов. Зэндмэнэ Бөхбатын гарыг тавиад босож хэлхэндэг нөмөрсөн тэрлэгээ тайлан далбаагаа бүслэнгээ -Миний хүү. . . Одоохон. Аав нь ингээд цолонд хүрдэг байж хэмээн заналтай шивнэхийг сонсуут Бөхбатын цус нүүрээд нь огшоод ирэх шиг болж -Намайг ч аав минь хүлээж байгаа гэж зөрж шивнээд шүдээ зуулаа. Хоёул гуяа хорстол алгадаж зүүн баруун жигүүрүүд рүү зүглэхэд засуулууд цол дуудахад алин цагийн бэлэн зээгэлжээ. Зүлэг ногооны шимт хөлсөнд гутал дэвтсэн зунсан. 2003-2004 он. Сан-Франциско. Нью-Йорк.

Эдүгээ Чикаго хотноо аж төрж буй зохиолч Д.Энхболдын бичсэн дараах номуудыг худалдаж байна.1. "Нарансолонго" тууж, өгүүллэгийн ном
Энэхүү ном нь хайр сэтгэл уянгын тууж болон өгүүллэгүүдтэй. Хэвлэгдсэн он 2006. Хэвлэсэн "Даяар Монгол" сонины газар Bloomington, IN Үнэ 17,99$2. "Казиног номхотгосон түүх" АНУ-д аж төрж буй Монголчуудын амьдралаас сэдэвлэсэн маш сонирхолтой адал явдлын тууж. Нэгэн монгол эр хамаг байдгаа Казинод алдаж, гуларч алдаж явсаар, эхнэр хүүхэд нь хүртэл түүнийг орхин Монгол руугаа буцна. Гэвч нэг л өдөр ... Хэвлэгдсэн он 2006. Хэвлэсэн "Даяар Монгол" сонины газар Bloomington, IN Үнэ 17,99$3. "Паанан" Хүн - адгуус - байгалийн харьцааны талаар бичсэн адал явдал, уянгын тууж болон унягын өгүүллэгүүдийн ном. Хэвлэгдсэн он 1998 он. Улаанбаатар хот. Үнэ 6,99$Эдгээр номыг худалдан авахыг хүсвэл enkhbold9@yahoo.com хаягаар захиалгаа өгнө үү