Тууж /эхлэл-1/
Ням гаригийн өглөө байлаа . Ёстой навс унтана даа гэж аль даваа гаригаас хойш л мөрөөдөж явсан минь талаар болж арвын б-ийн Чагнаа транзисторынхоо дууг нилээн чанга дээр нь тавьчихаад өрөө өрөө дамжин
-За хүсэлтийн хариугаа сонсоцгооё .Үүдэнд гарцгаана уу гэж дахин дахин орж ирээд нойр хулжаачихав . Дэрээр шидэнгүүт транзистороо өмнөө бамбай болгон барьж дууг нь улам чангална .
Ёо ёо босохоос л биш дээ . Хүсэлтийн хариу сонсох ч уул нь зүгээр л дээ . Тэр дундаа Чагнаатай сонсох бүр ч зугаатай . Намайг хувцаслаад үүдний том танхим руу гарахад танхим алин цагийн дүүрч хүсэлтийн хариугийн танил хөгжим радиогоор эгшиглэн Чагнаа хоймрын буйдан дээр транзистороо тэвэрчихсэн яравгардуу ихэмсэг сууж байна . Би шууд л хажууд нь очиж хүүхдүүдийг зайчлан суулаа .
-Өнөөдөр хэн хөтлөх болоо ?
-Хэн ээлжтэй нь л хөтлөнө дөө . Миний тооцоогоор бол Жанцан , Батсүрэн хоёр л бий вий .
-Жанцан гэдэг чинь ямар нь билээ ?
-Яагаав . Нөгөө шахмал хоолойт . Авч өгдөг эрдээ .Үгнийх нь цэцэн цэлмэгийг яанаа . За эхэллээ шүү ... Чишш .
Хүсэлтийн хариу ч ном ёсоороо эхлэж Зангад , Оросоо , Адарсүрэн , Банзрагч , Хоролсүрэн гээд л энэ нэвтрүүлгээр байнга л дуулж байдаг хэдэн дуучин ээлжлээд л дуулж гарлаа . Энд тэндхийн хүмүүсийн хүсэлтийг биелүүлэвч манай Чагнаагийн нэр л гардаггүй .
-Чамайг ч энэ удаа орхисондогоо цаадуул чинь ?
-Өө эд яахав . Бүүр сурчихсан юм . Чагнаа яах вэ ? Архаг хүнийг арханаар болъё гээд л хойш нь тавиад байхгүй юү ... Тэр тэр тэр ... За тээр ... гээд манай хүн бүр ч ихэмсэглэн хойш гэдийв .
-Одоо ... аймгийн төвийн арван жилийн дунд сургуулийн арвын Б ангийн сурагч идэвхтэн бичигч Чагнаагийн хүсэлтийг биелүүлэе . Радиогийн ах эгч нарынхаа амрыг эрье гэж захидлаа эхэлсэн Чагнаа маань бидэнд ажлын амжилт хүсээд ... суманд суугч аав ээждээ дуучин Адарсүрэнгийн дуулсан Амартүвшин дуугаар мэндчилгээ дэвшүүлжээ . Халуун дотно үгтэй захидал байнга ирүүлдэг Чагнаадаа сурлагын амжилт хүсье . Хойшид ч хүсэлтийн хариудаа идэвхтэй бичиж байгаарай .
Манай Чагнаагийн царай ялан дийлэгчийн ихэмсэг төрхтэй болж хацар нь минчийж улайн машид чухал царайлан сууснаа Адарсүрэнг дуулж эхлэнгүүт
-Засчихжээ . Хуга өөрчилчхөж гэж байна .
-Юуг тэр вэ ?
-Миний захидлыг ... Эрхэм дотно анд нөхөд та бүгдийн амрыг эрье гэж эхэлсэн юм байхгүй юү . Тэгсэн чинь ах эгч энээ тэрээ болгоод хаячихаж . Энэ Батсүрэн ер нь их том толгойтой . Танилаараа түрий бариад дандаа ингэдэг юм . Гэхдээ яах вэ . Яахав .
-Чи ер нь эд нарыг яаж ингэж таниад байнаа . Дараа нь нэрийг нь хэлэхэд яг л чиний нэрэлсэн хүмүүс байх юм ?
-Үгүй одоо яахав дээ . Харилцсаар байгаад л танил болчихгүй юу . Энэ юү ч биш ...
За даа мань эрийн нөгөө зан хөдөллөө гэж бодоод би бослоо . Чагнаагийн нөгөө зан хэцүү . Орныхоо ард хадсан Батсүрэн гэдэг нэвтрүүлэгчийн зургийг өөртөө захиагаар ирүүлсэн энэ тэр гээд хэтэрхий барим тавим авч өгдөг юм . Зургийнх нь ард “Энхрий Чагнаадаа эгч Батсүрэнгээс” гээд илэрхий элемент үсгээр биччихсэн байхыг нь яана . Радиогийн нэвтрүүлэгч хүн л тав зургадугаар ангийн охин шиг элементээр бичиж суух уу даа .
Намайг тасаг руугаа ортол тасгийнхан маань нэг орон дээр шавчихсан харагдав . Сонирхоод хүрч очвол нэг жаахан хүү гэрэвшсэн янзтай тойрон шавсан олон хүүхдийг нүд эргэлдүүлэн харж , жижигхэн цагаан гараараа орны толгой тас атгачихсан суув .
-За энэ чинь юүн хүүхэд вэ?
-Тасгийн даргаа сая байрын хүмүүжүүлэгч дагуулж ирсэн юм . Энэ орны хүүхэд гэнээ ...
-Чамайг хэн гэдэг вэ ?
-Наранбаатар
-Хэддүгээр анги вэ?
-Гуравдугаар анги . Ахаа та миний гоё юмнуудыг үзэх үү ?
Тугал ботгоны нүд шиг дэрэвгэр урт сормуустай алаг нүд эргэлдүүлсэн тэр хүү их л сонин содон санагдаад
-За чи гоё юмнуудаа аваад намайг дагаад яв гэж хэлээд өөрийн суудаг жижиг тасаг руугаа эргэлээ .
Арван жил амьдарч хоёрдох гэр минь болсон манай байр бас нилээн өвөрмөц . Тасаг болгон хоёр өрөөнөөс бүрдэнэ . Том тасалгаанд нь хорин таваас гучин хүүхэд ороо жирийлгэн амьдарч , харин жижиг тасалгаанд нь ахлах ангийн голдуу дөрвөн хүүхэд сууна . Тэр дөрвийн нэг нь мэдээж тасгийн дарга . Тэр нь би л дээ .
Дэрэвгэр сормуустай хүүгийн тэвэрсэн ганган хайрцаг миний шохоорхолыг гойд татлаа . Амьралдаа би ийм гоё хайрцаг үзсэнгүй .
-Энэ хайрцагийг хэн чамд өгсөн юм ?
-Аав .
-Аав чинь хаана байдаг юм ?
-Манай аав ээж хоёр бурхан руу явчихсан . Эхлээд вагоноор яваад , дараа нь онгоцонд суугаад нисчихсэн . Ахаа Аниа бид хоёр ч гэсэн хотоос онгоцонд суугаад ирсэнш дээ . Гоё том цагаан онгоц . Үүү үүүү үүүү гээд л ...
Түүний гараараа нисэж яваа онгоцыг дүрслэн ярьж байхыг хараад хоолой дээр минь юм тээглэн сэрвэгнэж нүдэнд тоос орчих шиг болуут нүдээ нухаад
-Ах нь чиний гоё юмнуудыг үзвэл болох уу? гэж асуулаа .
-Тэг тэг .
Хайрцагны тагийг нээтэл аав нь охиноо өвөр дээрээ хагас суулган , ээж нь буржгар үстэй хүүгээ алдчих вий гэсэн шиг тас тэвэрсэн нэгэн гэр бүлийн өнгөт зураг гарч ирэв . Би аравдугаар ангид орон ортлоо ийм тод өнгөтэй зураг огт үзээгүй байсан юм . Ээж нь яг Наранбаатарын нүд шиг дэрэвгэр сормуустай давхраатай алаг нүдтэй аж . Юутай залуухан аав ээж хоёр вэ . Зургийн доод өнцөгт Прага 1975 он гэсэн латин бичиг дурайж байлаа .
Зурагны дороос баахан бөөрөнхий төмөр гарч ирэв . Зарим нь мөн л тод өнгийн зурагтай аж .
-Энэ чинь одоо юү вэ ?
-Бөглөө . Энийг арван хоёр градус гэдэг юм . Энэ бол гурван модот . Харин энэ цагаан баавгайт . Манай ангид ганцхан надад байдаг байсанш дээ .
-Энүүгээр чинь яадаг юм ?
-Эй та мэддэггүй юм уу . Ингэж тоглодог юм гээд алган дээрээ өнөө бөглөөнөөсөө хэсгийг тавиад дээш нь шидэн гараа эргүүлсэнд гарынх нь ард гурав дөрөвхөн нь тогтож бусад нь шалан дээр сархийн унаад зүг бүр рүү далбиганан өнхрөв .
-Би тоглож чаддаггүй л дээ . Зүгээр л цуглуулдаг юм гээд Наранбаатар шалаар нэг тарсан бөглөөнүүдээ мөлхөн түүж гарав .
За тэгээд хэсэг задгай мөнгө , бас нэг гар хийцийн шүгэл , хоёрын зэрэг алтан шаргал хадаас , улаан , хөх , ногоон өнгөтэй шилний өөдөс зэргээс түүний “гоё юм” бүтэх ажээ .
-Аниа чинь хаана байгаа вэ?
-Энд гээд цонх руу гүйж очуут зэргэлдээх охидын байр руу зааж “Тэнд байгаа” гэлээ .
-Аа...Аниа чинь хөөрхөн үү ?
-Мэдэхгүй ... Хөөрхөн байхаа . Ахаа би Аниадаа их хайртай .
-Сайн жаал . За одоо орон дээрээ оч . Ороо гоё цэвэрхэн байлгаарай .
-За ахаа ...
-Би ах биш . Тасгийн дарга . Энэнээс хойш намайг тасгийн даргаа гэж дуудаж байгаарай .
-За ах...Бишээ тасгийн даргаа .
Ням гаригт өдрийн гураваас оройн долоо хүртэл охидын байр нээгддэг . Тэр үеэр Наранбаатарыг дагуулж очоод эгчтэй нь танилцаад авъя . Харин хотын охины өмнө гоё харагдах хэрэгтэй гэж бодоод толь авч өөрийгөө харлаа . Аравдугаар ангид ороод л ургуулах эрхтэй болсон жижигхэн халимаг минь сөрвийгөөд нэг л эвгүй . Энийгээ засуулдаг хэрэг гэж шийдээд Наранбаатарыг өөр хүүхдүүдэд Аниагийнхаа тухай ярьчихаж магадгүй гэж болгоомжилсондоо түүнийг дагуулан үсчин рүү явлаа . Тэр маань хурга ишиг шиг л энд тэнд үсчин тогдогнож юүхэн хээхэн харагдсан бүхнийг заавал очиж сонирхох аж .
Харин үсчин эгч гуай миний толгойгоор тун ч хичээнгүй тоглолоо . Уруулаа жимийн өлмий дээрээ өндийн
-Алий миний дүү толгойгоо ийш нь болго , за одоо нөгөө тийш нь гэсээр тэртэй тэргүй сайн ургаагүй халимагийг минь бүр мулзлачихаа шахан гол горойлгов . Яагаад ч юм нэг талаас нь хайчлаатхаар л нөгөө талынх нь үс илүү гарч сэрвийгээд миний толгойтой үсний зүүн баруун тал нь огт тэгширч өгсөнгүй . Үсчин гайхшаа барсан шинжтэй уруулаа химлэн ямар нэгийг шийдэж ядан байснаа гэнэт ухасхийн хайчаа томруулаад уруулаа бүр чанга жимийнгүүт тэвчээр минь барагдаж
-Эй...Эгчээ . Одоо больёо . Болчихлоо . Энэ сөрвийгөөд байгааг нь норгоод малгайгаараа даруулчихъя гэж гуйлаа .
-Уул нь одоо яг л болох гээд байна даа .
-За яах вэ эгчээ . Боллоо...боллоо...баярлалаа .
-За тэгвэл яая гэхэв , хоёр төгрөг .
Би бушуухан хоёр төгрөг гаргаж өгчихөөд байр руугаа зугадлаа . Ирээд толинд хартал хайран халимаг минь , шал балай юм болжээ . Ийм үстэй охидын байр руу зүглэлт алга . Дэмий л усаар шавшиж шавшиж юм индүүддэг марлиар дангинатал даруулж боолоо. Тэгтэл дараагийн асуудал нь сэтгэл зовоож эхлэв .
“За байз юү оёулая даа” Надад үнэндээ оёулж шидүүлэх юм байсангүй . Юутай ч өлгүүрээс формоо авч цагаан захыг нь хууллаа . Энэ ч минутын л ажил даа . Өөр томхон юм чинь юүсэн билээ хэмээн бодтол гэнэт тэрлэг санагдаж түүнийгээ авчраад энгэрийнх нь товч шилбийг ханзлахаар шүдээ оролцуулан ноцолдож гарлаа . Энэ ижий нээрээ арай дэндүү шүү . Ингэж бөхлөөд байхдаа яахав дээ . Яаж ч оролдоод нэг ч утас ханзлаж дийлсэнгүй . Гайхан суутал гэнэт мэргэн бодол төрж чемоданаасаа тонгоргоо авчраад ханзаллаа . Нилээн ханзлаж байгаад юмаар ханзалсан биш , ханзарсан шинжтэй байх ёстой гэдгийг гэнэт ухаарч ханзалчихсан шилбэнийхээ үзүүрээс барьж байгаад татчихсан чинь
-Өө хулгайчаа ...
Өглөө оройны хүйтэн сэрүүнд ганц аминд ордог хөвөнтэй тэрлэгний минь энгэр хүү татагдаад хөвөн нь унжралдаад гараад ирдэг байгаа .
“Ёстой баларлаа...Ээ чааваас...Ингэх гэж ёрлоод л холхиод байж дээ...Үгүй ээ , зүгээр ч юм уу , энэ чинь наад зах нь хагас цагийн ажил даа” гэж уймран бодож суутал
-Цаг боллоо . Ура гэсэн уриа байраар нэг хадаж хүүхдүүд холхилдоод эхэллээ . Марлиа аваад харсанд үс минь юутай ч өрөвгөр сөрөвгөр юмгүй болсонд санаа амсхийж Наранбаатар руу очин толгойг нь илээд
-Эднүүс явж л байг , хоёулаа Аниа дээр чинь хамгийн сүүлд нь очиё гэж шивнэлээ .
Тэр ч над руу аминчирхаж
-Би танд бас нэг гоё юмаа үзүүлэхээ мартчихаж гэж байна .
-Юү вэ ?
Наранбаатар орон доогуураа мөлхөн чемоданаа ухаж байснаа дотор нь юм шажигнасан уртаа цилиндр гаргаж ирлээ .
-Наадах чинь юү вэ ?
-Тоглоом . Ингэдэг юм гээд Наранбаатар цонхруу гүйж очуут гар дахь тоглоомоо шажигнуулан сэгсрээд цонх өөд түүгээрээ дурандсанаа
-Одоо та хар гэлээ .
Түүгээр цонх руу дурандвал өнгө бүрийн цэцэг дэлгэрч харагдана .
-Пөөх энэ чинь л жинхэнэ гоё юм байна даа .
-Та аажуухан эргүүл .
Түүний хэлснээр эргүүлтэл цэцэгс хэлбэр өнгөө ягуухан өөрчилнө .
Үгүй ээ бас , ийм гоё ертөнц энүүхэн цилиндр дотор багтаж байх . Хүний ухаанаа гэж , би өнөө цилиндрийг эргүүлж тойруулж харлаа . Онц гойд юм юу ч алга . Дараа доторхийг нь задлаж үзээд тасгийнхаа бүх хүүхэд хийж өгөе гэж бодлоо .
-За явцгаая .
Охидын байр хөл хөгжөөнд дарагджээ . Жижүүр охид хөвгүүдийн формд захыг нь хадаж , аль эсвэл оёосоороо юу ч үгүй урагдчихсан цамц өмд оёнгоо
-Хэн дээр вэ? гэж асууцгаана .
-Наймын Б-ийн Нараа...
-Нараа дээр сая хоёр хүүхэд орсон . Түр хүлээж бай...Дараачийнх нь...
-Арвын А-ийн Цэцгээ дээр .
-Цэцгээ эгч дээр хүн бий юү ?
-Байхгүй байхгүй
-За ор ор .
Зөвшөөрөл авсан хүүхэд инээд алдаад шат руу зүглэнэ . Явсаар , дөхсөөр бид хоёрын ээлж боллоо .
-За хэн дээр вэ ?
-Ий эй...Энэ хүүхдийг эгчтэй нь уулзуулах гэсэн юм .
-Хэн бэ?
-Нарансолонго .
Наранбаатар подхийтэл ингэж хэлэв .
-Аа хотын охин...Хүнгүй байгаа . Ор ор . Дөрөвдүгээр тасаг шүү мэднэ биз дээ .
Дөрөвдүгээр тасгийн охид ганцаас бусад нь юм оёж шидээд тунч завгүй . Зарим нь тонгосхийн учгаа шүдээрээ сурамгай таслаж харагдана . Ганц завтай хүн нь манай ангийн Дарьдуламын өөдөөс хараад бөхийчихсөн сууж байв . Дарьдулам шуумагнаасаа салтаагаа хүртэл ханзарчихсан шарваар хөвөрдөн оёж мөнөөх шарваарын шуумагнаас Чагнаа тун ч идэвхтэй царайлан барьчихсан сууж байна . Дарьдулам хянган хамартай цэвэрхэн бор охин . Тэр наашаа харснаа инээвхийлж
-Хүүе...Хатнаа...гэж уулгаллаа . Тэр чимээнээр өөдөөс нь харан бөхийн суусан охин наашаа эргэхэд миний нүүр часхийх шиг болж халуу шатаад явчихав . Наранбаатар
-Аниа гэж дуудаад өнөө охин руу гүйв . Охин дүүгээ тэврэн духан дээр нь үнсээд над руу харлаа .
Зураг дээрээ муухай гарчихаж ... Зураг дээрээ муухай гарчихаж гэж л бодогдоод байлаа .
-Аниа ... Энэ ааа ааа ... Манай тасгийн дарга .
-Сайн байна уу ?
-Ий ээ...ээ...Үгүй ээ..юу...Тийм...тийм...Би сайн...Харин ээ...ий...ээ...
Чагнаа түсхийтэл инээд алдаж
-Манай Хатнаа ямар ч шалгалтан дээр ингэж гацаж үзээгүй хүн дээ гэсэнд охидууд нирхийтэл хөхрөлдөж сандарсандаа буцаад гарах гэсэнд Дарьдулам
-Хатнаа наашаа суу суу . Тэрлэг чинь урагдчихаа юу гэснээ босч ирэн гараас минь хөтлөн өнөө охины орон дээр суулгачихаад Чагнаа руу муухай харж
-Алий наадахаа дөмөгхөн бариач гэж шилбэлзээд хажуугаас минь халуу оргиулаад байгаа охин руу харж
-Солонгоо чи юм оёж чадах уу? гэж асуулаа .
Дотносоод авсан бололтой .
-Яанаа надад утас зүү байхгүйш дээ гэж өнөөх нь ичингүйрхсэн янзтай зөөлөн хэлэв .
Дарьдулам хажуу талаасаа дугуй хайрцаг авч
-Май эндээс ав гээд сарвайлаа .
Нарансолонго хайрцагнаас зүү утас авч миний формын захыг хадахаар нэг үзүүрийг нь өвдөг завсраа хавчуулан нөгөө үзүүрээс нь хатгалаа . Харсаар байтал гар нь эвлэхгүй чичигнэнэ . Тэгтэл ч миний “битгий л тохиолдоосой “ гэж дотроо залбирч байсан юм болж мань хүн долоовор хурууныхаа өндгийг цоо хатгуут бушуухан үмхээд авлаа .
Дарьдулам түүн рүү эгчимсэн хараад
-За яахав яахав . Би энэ нойтон хамуунаас салангуутаа шидчихэе гэчихээд нөгөө шарваараа хол хол зайтай хурдан хурдан хөвөрдөж гарав . Чагнаа над руу хараад нүүрээ үрчийлгэн нүдээ сэмхэн ирмэв .
Хажуу талаас минь халуу оргиж орны ирмэг дороос нухаад хөл бадайран чилж , хөлс чийхарна . Би ч дуугүй , өнөө охин ч дуугүй , Наранбаатар , Дарьдулам , Чагнаа бүгд дуугүй .
За байз юм яримаар байдаг . Юү ярия даа гэж гайхашран суутал Дарьдулам өнөө шарваарыг оёж гүйцээд бөхөсхийн учиг таслуут
-Бусдыг нь би өнөө орой дуусгаад маргааш аваачаад өгъе . Ангийнхаа хүүг ганц удаа орж ирж байхад хагархай цоорхойг нь хатгаж өгөхгүй бол алдас болдог байгаа даа гэсэнд Чагнаа зөөлөн санаа алдаад босч мөрөн дээр минь падхийтэл алгадчихаад гарлаа . Араас нь Дарьдулам
-Жижүүрт намайг завгүй гэж хэлээрэй хэмээн хашгирсанаа Нарансолонго руу харж
-Алий хуруу чинь зүгээр үү гээд нарийхан цагаан гарыг нь барьж үзээд долоовор хурууг нь иллээ .
-Зүгээр зүгээр . Муухай юм болчихлоо .
-Энэ яах вэ? Сониноос би долоо төгсөтлөө юм оёж чаддаггүй байсанш дээ . Ингэхэд та хоёр танилцаач хэрэлдсэн улс шиг л жишүү хараад сууцгаах юм .
-Нарансолонго
-Хатанбаатар
Би түүний сунгасан гарыг атгаж бүх л биеэр минь жирвэгнэн нэг л сонин болохыг мэдэрч халуу шатан суулаа .
-Манай Хатнаа чинь сургуулийнхаа ганц онц сурлагатан нь байхгүй юу . Охидын байраар орохгүй гэсэн тангарагтай юм шиг л байдагсан өнөөдөр аргагүйдэж дээ гэснээ миний тэрлэгийг дэлгэж үзээд
-Тэгнээ тэр...Барилддаггүй хүн нэг барилдахаараа ингэдэг юм байжээ хэмээн егөөд ч байгаа юм шиг , магтаад ч байгаа юм шиг ярилаа . Надад таатай ч юм шиг ичгүүртэй ч юм шиг санагдан дэмий л
-Хгн...Ганц нь байхдаа яахав дээ гэж бувтнав . Тэгээд гэнэт зориглон
-Со...Со...Бишээ...Нарансолонгоо чи хэддүгээр анги вэ ? гэж их л сүрхий асуух гэсэн чинь өөрт маань жолхийж сонсогдов .
-Есдүгээр анги ...
-Аа...Яа...гэснээ би амаа хамхив .
Тэнэг чинь “Ямар сурдаг вэ?” гээд золтой л асуучихсангүй .
-Аан?
-Яавлаг ... Хүйтрэхээр дэлгүүрт яавлаг ирдэг юм .
Дарьдулам нүдээ дүрлэгнүүлэн над руу харж
-Аан ... гэснээ эг маггүй хөхөрч гарлаа . Нулимас нь сул асгарч тэрлэгээр минь нүдээ арчин түгдэгнэн хөхөрнө .
“Би нээрэн юү хэлчихэв ээ” гэж бодоод ийш тийш хартал ахлах ангийн охид жуумганан тонгойж , харин багавтар ангийн охид хөвгүүд учрыг ололгүй гайхсан янзтай бид хэд рүү дүрлийтэл ширтэцгээн оёж байсан юмаа ч мартан мэлэрцгээчихсэн сууцгаана .
-Хүйтрэхээр том гоё улаан яавлаг ирдэг л биз дээ . Би түүнийг л ярьсан юм .
Дарьдулам нулимасаа арчин царайгаа төв болгож
-Би нээрэн яагаад ингэж аальгүйтчихэв ээ гэснээ тэрлэгийг минь дахиад л дэлгэн харж
-Энийг ч одоо умайлгаад л хөвөрддөг байхдаа . Их л эвгүй харагдана даа гэж байна .
-Өө яахав яахав ... Далбайгаад унжиж байхтай яаж адилхан байхав .
Нарансолонго бид хоёр руу ээлжлэн нүдээ дүрлэгнүүлэн харж инээх эс инээх ч учраа олохоо больчихсон хацар нь ягаарч сууна . Харин Наранбаатар над руу тонгойж
-Надад гурван төгрөг байгаа хоёулаа яавлаг авч идэх үү? гэж асуув .
-Одоохондоо ирээгүй . Хүйтрэхээр ирдэг юм . Авнаа авна гэж би ам бардам хариуллаа .
Дарьдулам тэрлэгийг минь цаг гаруй оёж тэр хооронд нь би Нарансолонготой өч төчнөөн л юм ярьж нүүр хагарав . Харин байр руугаа буцахдаа юү ярьснаа санах гээд чадаагүй юмдаг . Охидын тасаг ээл дулаан нэг л сэтгэл гигэлзүүлсэн сонин уур амьсгалтай юм . Дарьдулам хамгийн сүүлд захыг минь хадаж дуусгаад яагаад юм уртаар сүүрс алдсанаа
-За ингээд боллоо гэлээ .
Суугаад л байх юмсан гэж хичнээн бодогдсон ч аргагүй л явах болжээ .
-Баярлалаа .
-Ирэх ням гаригт ирээрэй .
-Ирнээ ирнэ . Одоо дандаа ирж байна .
Дарьдулам нүд рүү минь цоргитол ширтсэнд би дахиад л сандарч
-Оо...ооо...Оёулах юм гарвал...гэж ээрлээ .
-Чагнаа шиг л хамаг хувцасаа оёосоор нь ханзлачихаад л аваад ирж байхгүй юу .
-За за .
-Юун ч дуулгавартай юм билээ дээ .
-Харин тийм ...
Дарьдулам хоргүйхэн инээд алдсанаа алгаа тэнийлгэн сунгаж
-Гар мялаахгүй юм уу гэж дахиад л намайг ичээв .
Нарансолонго гэнэт санасан аятай дэрэн доогуураа гараа шургуулан хоёр баавгайтай чихэр гаргаж ирээд нэгийг нь дүүдээ өгч нөгөөг нь Дарьдулам руу сарвайж
-Би мялаачихая гэсэнд
-Үгүй...Үгүй...Эзнээс нь л авна гэснээ харцаа буулган
-Худлаа худлаа тоглосон юм шүү гэж залрууллаа .
Би дотроо дараа түүнийг заавал шагнана гэж тангаргаллаа .
Орой болжээ . Тасгийнхнаа унтуулчихаад орос хэлээ давтаж нилээн удаан суулаа . Би энэ хичээл дээр л сайн гарчих гээд байдаг . Заримдаа бүр дунд авчихаад түүнийгээ засах гэж сандардаг юм . Соверщенный , Несоверщенный вид гэж чухам юугаа хэлээд байгааг ойлгох гэж удаан суусан боловч ойлгосонгүй . Тэгэхээр нь гэрийнхээ даалгаварыг бүгдийг нь ба бэ-гүй цээжлэж түүнийгээ хэд хэд давтаж үзээд санаа амарч унтахаар хэвтлээ .
Нарансолонгын урт сормуустай дүрлэгэр хар нүд давхраан цаанаасаа гэрэлтэж хацар дээрх хоёр хонхорхой нь нүдээ аних тусам тодорч харагдана . Энэ хөөрхөн охины гараас хөтөлчихсөн шээг төв дэлгүүр орж
-Энийг авах уу? Тэрийг авах уу? гээд сонирхуулж явахсан гэх мөрөөдөлдөө умбан хэвттэл
-Тасгийн даргаа гэх дуу том өрөөнөөс гарлаа .
Яваад очвол Наранбаатар орон дээрээ өвдгөө тэврээд сууж байна .
-Миний дүү унтахгүй яагаа вэ?
-Тасгийн даргаа тэр хүүхэд намайг унтуулахгүй байна .
-Аль?
-Тэр цонхон дээр сууж байгаа хүүхэд .
Би хичээж харсан боловч цонхон дээр ямар ч хүүхэд алга .
-Тэр хүүхэд яагаад байна?
-Аймаар инээгээд намайг дуудаад байгаа юм .
Нуруугаар минь зарсхийж гэрэл асаалаа .
-За харав уу? Ямар ч хүүхэд байхгүй байгаа биз дээ .
-Тэр сууж л байна шүү дээ . Тасгийн даргаа би айгаад байна . Тэр хүүхэд чинь толгойгоо аваад хөл бөмбөг шиг өшиглөөд байгаа юм .
-За нааш ир . Хоёулаа өвөртөө ороод л унтчихая .
Наранбаатар бөөн баяр , миний өвөрт оруут унтаад өглөө .
Битүү цэцэг ургасан хөндийд Нарансолонго бид хоёр хөтлөлцөөд явж байлаа . Тэр инээхгүй , тэгсэн хирнээ уурлахгүй . Зүгээр л над руу дүрлийтэл ширтэнэ . Би түүнийг инээлгэх гэж янз бүрийн цэцэгний хажууд очин “Энийг авах уу?” гэнэ . Тэр авъя ч гэхгүй , бас үгүй ч гэхгүй дув дуугүй л ширтээд байх юм . Яаяа даа байз . Тэгээд нилээн хол байгаа нэг гоё ягаан цэцгийг авч өгвөл инээх байх гэж бодоод тэр цэцэг рүү очин бөхийтөл хажуу талаараа час халуун нууранд унаж хичнээн тэлчлэвч гарч чадсангүй .
Би усанд сэлж сурахгүй даанч яавдаа ...
Нарансолонго над руу инээмсэглэн харснаа цаашаа яваад өглөө .
-Хүлээгээч...Хүлээгээчээ...
Гэвч би халуун нуурнаас гарч чадсангүй . Өглөө сэртэл нэг л сонин оргиод “Юу болчихов” гэж бодоод хөнжлөө сөхөөд хартал “Өө хөөрхий” Наранбаатар маань шээчихсэн байх нь тэр . Над руу гэмэрхэн нүдээ бүлтэгнүүлэн харахаар нь өрөвдлөө .
-За яахав , эр улсад энэ зэргийн юм байх . Тасгийн дарга нь хэнд ч хэлэхгүй . Чамд солих дотуур өмд бий биз дээ .
-Байгаа .
-Түргэн солихгүй бол өглөөний цайны цаг болчихлоо .
-За тасгийн даргаа ...
Намайг ор дэрнийхээ даавууг яаран хуулж санд мэнд угаалганд өгчихөөд ирэхэд байрныхан маань өглөөнийхөө цайнд орохоор тасаг тасгаараа жирийтэл жагсчээ . Байрны хүмүүжүүлэгч хүүхдүүдийг нүдээрээ бүртгэн харснаа
-Нэгдүгээр тасаг зүүнтээший . Гуанз чиглэж алхаад марш гэж командаллаа .
Охидын байрныхан цайндаа ороод гарцгааж байлаа . Дарьдулам , Нарансолонго хоёр сүүлхэнээр гарч ирж надтай мэндлэчихээд явцгаав . Хотын хөөрхөн охинтой ийн танил болсоныг минь дөнгөж сая л мэдсэн үеийн хөвгүүд над руу атаархан харахыг амтархан мэдрэх шиг сайхан жаргал байсангүй . Би хоолойгоо шахаж
-Хөөе...Урагшлаачээ хэмээн хашгирлаа .
Эхний цагийн хичээл завсарламагц намайг юу л хэлнэв дагаад навсайдаг Чулууныгаа дагуулан хонгилоор сэлгүүцлээ . Чулуун намайг , би Чулууныг үе үе чухал ажилдаа ашиглана .
-Өчигдөр худгаас ус аваад явж байсан чинь муу тахир Батаа таараад ...
-Ганцаараа явж байна уу ?
-Өнөө муу солгой Ганаа , хар Төрөө , хамар Сүхээ , алцаан Саагий нартайгаа л явж байна лээ .
-Онгирч байна уу?
-Юү ч хэлж чадахгүй байна лээ...Гөлөн гөлөн гээд л...
-Муусайн хулгайчуудыг дахиад онгирвол ТМС-ийнхэнтэй нь нийлүүлж байгаад дарж өгнөө .
-Нохой Жааяа...
-Чишш...
Есийн А-ийн охид хонгилд эгнэн зогсоод дундуур нь явсан хөвгүүдийг “Наашааш дээ ура” , ”Горьдлоош дээ хурай” гэж хашгиралдан ичээж араас нь “Өмдөө татаачээ” гэж шоололдон хөхөрч харин тэдний ар талд Нарансолонго цонх руу хараад зогсож байна .
-За чи тэр охиныг нааш нь дагуулаад ир .
-Аль? Цаашаа хараад зогсож байгаа юу?
-Тийм тийм .
-Хөөх үзээгүй охин байна .
-Хотоос ирсэн юмаа . Түргэл завсарлагааны цаг дууслаа . Амжаад хэдэн үг солиод авмаар байна .
-За за .
Чулуун очоод Нарансолонгод юм хэлтэл цаадах нь наашаа харав . Би гараараа даллан тэр ч наашаа эргэтэл гэнэт аймгийн дарга Намсрайн охин сургууль даяар нүүрэмгийгээрээ алдартай Цогзолмаа
-Охидуудаа мэлгэр Чулуун хотын охин сугалах гэж байна гэмэгц охидууд Чулууныг тойрон бүчиж “Алив наашаа , за нэг инээчих , алив цаашаа за нэг уурлачих” энэ тэр болон гоочилж татаж чангаан ичээх гэж оролдлоо .
Чулуун тосолсон гутал шиг хэнэггүй царайлан мээсэлзсэнээ Цогзолмааг тэвэрч аваад үнсчихэв . Цогзолмаа час улайн уурлаж
-Энэ мангар тоглоом даахгүй дандаа ингэж заваартнаа . Паах ямар муухай өмхий амтай юм бэ гэж тачигнасанд Чулуун өөдөөс нь хэнэг ч үгүй марсайн инээж
-Амьдралдаа ганц ч удаа угааж үзээгүй гээд бодчих . Ямар байна аан? Ах нь дахиад нэг убаа гэчих үү гээд нээрэн л убаа гэх шинжтэй ухасхийсэнд охид дэрхийж
-Энэ ёстой жинхэнэ ирваа . Мангар Дашийн дүү гэлцэн ам амандаа шуугилдлаа .
Энэ удаагийн оролдлого харсаар байтал нурав . Хонх дуугарч хүүхдүүд анги ангируугаа чиглэхэд Чулуун Нарансолонгод нэг юм аминчлан хэлж цаадах нь толгой дохиод наашаа харж инээмсэглэчихээд анги руугаа орлоо .
-Чи чинь ямар бүтэлгүй юм бэ?
-Паа...ёстой жинхэнэ дагина . Чи ч нүдтэй банди юмаа .
-Банди болгоод байгаарай , дэмий юмнуудтай маазраад хамаг төлөвлөгөө эвдчихээд...
-Тэд нар чинь өөрсдөө өдөөд байх юм байна шүү дээ . Гэхдээ би дараагийн завсарлагаанаар энд хүрээд ир гээд хэлчихсэн . За гэсэн шүү .
-Еэ ашгүй ашгүй ...
-Чи тэгээд ийм хөөрхөн охинд юү өгөх санаатай байгаа юм бэ?
-Юү өгдөг юм зүгээр л уулзахгүй юу .
-Өө манин толгойт чинь...Ганц чихэр ч болсон өгдөг байгаа даа . Тэхгүй бол ийм хөөрхөн охин чамайг заяа нь тоохгүй . Хоёр уулзаад Прощай гэнэ . Ерөөсөө чи намайг аргалаарай . Хоолой нь өвдөөд эмч рүү явсан гэчихээрэй .
-Чи хаачих нь вэ?
Чулуун гараа савчихаад шатаар уруудан алга болов .
Гацчихсан мэт санагдан хамаг л тэвчээр барахаа шахсан хонх ашгүй дуугарч өнөө булан руугаа гүйж очвол Чулуун “Май” гэж нэг юм өгчихөөд явлаа . Захианы дугтуйд хийчихсэн тэр “бэлгийг” нь задлаад үзвэл далан гурван мөнгөний үнэтэй банкя байх аж . Тэгтэл ч Нарансолонго хүрээд ирэв .
-Яасан бэ? Хэрэг гараа юу? Арай дүү маань...
-Зүгээрээ би энийг чамд өгөх гээд л...
Нарансолонгын хацар ягаарч инээгээд
-Би өлсөөгүй ээ гэв .
-Би чамайг өлссөн гэсэндээ бишээ . Май л даа...
-Хгн...
Тэр доош тонгойн өлмийгөөрөө шал зурав .
-Хоёулаа дараагийн завсарлагаанаар эндээ уулзая .
-Яах юм бэ?
-Үгүй яахав дээ юм яръя л даа .
-Юү ярих юм бэ? Хүүхдүүд харчихна . Хичээлийн дараа л болъё .
-За тэгъе тэгъе . Май...
-Би авахгүй ээ...
-Түрүүний хүүхдийг Чулуун гэдэг юм .
-Би мэдсээн...
-Тэрүүгээр өгүүлчих үү?
-Пөөх...Чи намайг тэгж ичээж яах гэсэн юм бэ?
-Тэгвэл авчих л даа .
-За за .
Нарансолонго банкяг маань халаасалчихаад
-Би явлаа шүү гэв .
Үргэлжлэл бий

* * * *
... Харин би банкиндаа хоёр мянган доллар vлдээгээд бусдыг нь авч Атлантик сити руугаа явлаа.Тєдийгєєс єдий болтол олохдоо олж,шатахдаа шатаж явахдаа эхнэртэйгээ хамт нээлгэсэн дундын дансан дахь цэвэр ариун хєдєлмєрєєрєє бий болгосон мєнгєндєє би огт гар хvрээгvй байсан юм.Тэр хадгаламжинд маань хорин долоон мянган доллар байсны хорин тавыг нь авав.Тэхдээ нэг ёсондоо хулгай хийчихэв.Эхнэр хvvхдvvдийнхээ хэнд ч хэлэлгvй єглєє сэрчихээд цахиур Тємєртэй адуу хєєснєє нэхэн бодож хэвтсэнээ -Явсан нохой яс зуудаг.Ер нь явъя.Чоно тєлєвлєгєєгєє хэрэгжvvлэе гэсэн цочир шийдэлд хvрч тvvндээ хєєрч дэвдэгнээд нєгєє гуравыгаа сургууль ажил руугаа явмагц банк руу яаран очиж тэндээсээ гэрээрээ хам хум орж хэдэн хувцас цvнхлэж -Би мєнгєє олж ирэхээр явлаа гэсэн бичиг бичиж орхичихоод л арилаад єгєв.Араас утасдаад байж магадгvй гэж болгоомжилсондоо гар утсаа ч орхив.Гэртээ хэдхэн хором болохдоо эхнэр ямар нэгэн шалтгаанаар буцаад ирэх вий гэхээс айж догдлож яарч сандарсаныг минь яана. Харин холын замд гарсан хойноо «За яахав эр хvн зорьсондоо,чоно харайсандаа» гэдэг юм.Эхнэр том охин хоёрын хадгаламжинд ямар ч гэсэн жаран мянга бий.Сандрахад тулбал амьдрах л мєнгє гэж бодож байсан юм.Гэхдээ тvvнд хvрнэ гэсэн бодол надад огт тєрєхгvй байв.Би илvv ихийг олно.Хорин таваар хоёр зуун мянгыг олно л гэсэн бодол тєрж байлаа. Тэнгэрлиг эр цахиур Тємєртэй адуу хєєсєн минь зvгээр ч нэг тохиолдол тєдий зvvд биш байх.Миний амьдралд дахиад ухрах сєєм ч газар байхгvй.Би Улаанбаатараас гарахдаа орон байр,унаа машин,тавилга сэлтээ ч бvгдийг нь зарчихаад ирсэн хvн.Эхнэр охин хоёрын маань тэр жаран мянга сандарч тэвдээд нутаг буцахад хэрэг болно гэсэн битvvхэн бодлын минь ивээс юм.Vнэхээр би ар талдаа сvйрлийн хана тултал ухарчихжээ. Гэхдээ хулгайч хvн хулгайчаа зvvдэлбэл дараагийн хулгайд баригдахгvй юм байна гэж зvvдээ тайлдаг юм гэсэн, хулгай тоглоом хоёрын хооронд ганц хуруу ч багтамгvй зай бий. Би домогт романы хулгайчийг зvvдэллээ,шилийн богд дээр гарснаас юуны ялгаа байгаа юм.Ингэж бодох тусам нэг л хийморьлиг зєн тєрж,хожлын ад асна.Болно,болгоно.Хожихоос єєр ямар ч зам надад байхгvй.Эхний єдєр гурван мянгыг хожиж яваад эргvvлж алдлаа.Мод дахин эргэсэнгvй.Мянга дєрвєн зуугийн алдагдалтай гарав.Хоёр єнжєєд тоглоомын талбар руу дахин гарлаа.Бас л олигтой юм болсонгvй.Есєн зуугийн алдагдал хvлээв.Бага мєнгєєр тоглосноос л энэ боллоо гэсэн бодолдоо хєтлєгдєн таван мянгыг солиулан тоглосон боловч мод ерєєсєє ивэлсэнгvй.Найман єдрийн дараа надад гурван мянган доллар л vлдлээ.Тэр єглєє би буудлынхаа тvлхvvрийг хvлээлгэж єгєєд шийдвэрлэх тулаандаа орж дєрвєн цагийн дараа хоосроод гарч ирэв.Ёстой новшийн газар,хулганы нvх,шивтэр ханхалсан хэвтэш.Надад казиног хараах єєр vг vнэндээ олдохгvй байлаа.Энэ новшийн газар руу,єєдтэй амьтан тоож ч єнгийж харахгvй нvх рvv яах гэж оров доо би.Анх энэ рvv яах гэж шургав.Тэгээд хашрахгvй юv гэж буцаж ирэв дээ би.Єєртєє бас казинод уур хvрнэ.Гэвч одоо яаж ч хараагаад бvх юм нэгэнт єнгєрчээ.Зургаахан сарын ємнє би ямар сайхан амьдралтай байлаа.Ганц хоёрхон жилийн ємнє шударгуу vнэнч ажил тєрєлтэй,гэр орондоо хvндтэй бvхнээ зориулах гэр бvлтэй ямар сайхан байлаа. Гэтэл тэр бvхнийг минь казино ингээд булаагаад авчихдаг байжээ.Далайн хєвєєнд энэ бvхнийгээ бодон толгой ганзгалан суутал гэнэт нэг мэргэн бодол тархинд гялсхийв.-Харин яая даа байз.Тэгэх хэрэг байна уу,vгvй юv.Бодож бодож vхсэн чёрт.Над шиг болсон хvнд єєр арга байхгvй гэж шийдлээ дээ.Ингээд ойрмогхон байх нэг диллерийн газар очив.Тэнд миний машиныг ердєє л гурван мянгаар vнэлэв. Даанч дээ,би єєрєє диллер байсан гэдгээ учирлан тайлбарлаж,машины vнэлгээний талаар муугvй мэдлэгтэй гэдгийгээ ойлгуулсаны эцэст тэд есєн мянган доллар єгч болох юм.Цааш vнэхээр арга байхгvй гэдгийг та ч єєрєє мэдэж байгаа гэж учирлацгаалаа.-Яая гэхэв.Гэхдээ бэлнээр шvv. Ингээд диллерийн газраас гарахын ємнє машинаа сvvлчийн удаа харлаа.Миний их гарын vvлэн цэнхэр лексус хvнээр бол надад туйлгvй гомдсон шинжтэй духайгаад зогсож байлаа.Гэнэт би мартасанаа санаж гvйх шахуу очин хаалгыг нь онгойлгоод голын толинд зvvлттэй байсан далай багшийн зураг,сундуйн жvд,хорол сэлтээ авч,жолооноос нь хадгаа тайлж хармайлтал суудлын савхин бvрээсэн дээр нулимас минь подхийтэл чимээтэй нь аргагvй дусав.Хаалгыг нь хаахын ємнєхєн эхнэр хvvхдийн минь,миний ч,ерєєс гэрэл гэгээтэй амьдралын минь бvлээн дулаан vнэр тэндээс сvvлчийн удаа сэнхийж хамар шархируулахад бушуухан хааж нусаа татаад эргэлээ.Машины минь мєнгє харин хэдэн єдєрт тууштай єсєж хорин таван мянган доллар болчихоор нь машинаа эргvvлж авахаар буцаад очлоо доо.Замын турш «Хэдээр vнэлсэн бол,бага л vнэлсэн байгаасай» гэсэн бодол тархи зовооно.Тэд машиныг минь гялалзтал угааж цэвэрлээд арван найман мянгаар vнэлээд тавьчихсан байлаа.За байз долоон мянгатай vлдээд би амжилтанд хvрэх vv vгvй юv.-Vгvй.-Тэгээд яахав,машинаа орхих гэж vv?-Харин ээ,хайран л юм даа.Энэ машин дотор хэдэн жилийн чинь амьдралын гэрэл гэгээтэй дурсамж бий шvv дээ. -Байз,байз.Тухтайхан бод.Чи тvvнийг зарчихсан шvv дээ.Нэгэнт л зарчихсан юм чинь.Хvний сэтгэлийн салхи орчихсон гэсэн vг.Одоо бол хvнийх.Харин дурсамж чинь чинийх.Тvvнээс чинь одоо энэ машинд юv ч vлдээгvй,бvгдийг нь энэ улс угаагаад цэвэрлэчихжээ.Мєнгєє єсгєєд шинийг ав.Унаа тэргээ юvлж шинэчлэнэ гэдэг чинь хэвийн л vзэгдэл.Юундаа уярч урвайгаа вэ?За даа тэгэхээс дээ.Єєр яахав.Гэвч хорин таван мянган доллар маань долоо хоногийн дотор казиногийн их саванд дусал болон орж би шууд л гудамжинд гарлаа. Хvмvvсийн дундуур гэмгvй царайлан явж,энд тэнд хvн амьтангvй буланд тvр зуур нугжийтал сууж нохой шиг дугхийнэ.Цаашдаа яах ийх,яаж амьдрах тухай тархи толгойд юv ч бодогдохоо больж би тэнэг мангар амьтан шиг л мэнэрчихэв.Осолдохгvй єлсєхийн эрхэнд гадагшаа гарч зоогийн газрууд эгнэсэн арын гудамж руу ортол Хуннань газрын амтат нугас гэсэн нэр анхаарал татаж хаалгыг нь зориг муутайхан татлаа.Vйлчлvvлж байгаа нэг ч хvн алга. Эзэн халзан хятад гvйж ирээд илэрхий ханз аялгаар -Би танд юугаар туслах вэ гэж асууж байна.-Ноёнтоон надад нэг гуйлт байна.Би ажил хайж явна.Єнєє хятад тvмэн зvйлийн тайлбар тавьж зовлон тоочлоо.Єлсєж гуринхлан нvд харанхуйлсан надад цагаан хэрэмийг бариад дуусгах дайны хугацаа орох шиг болж гуйвахгvйн эрхэнд ойрхон байх ширээний єнцєг тулав. -Ноёнтон минь,надад цалин хэрэггvй.Хоол ор байхад л боллоо.-Би таныг маш сайн ойлголоо.Хэрэв тийм бол ажил одоо ч байна.Арын єрєєнд аяга таваг овоолоостой байгаа.Харин ажлын ємнє би таныг дайлая.Суугаад хооллоцгооё.Амьдралдаа би энэ нугас шиг амттай хоол идэж vзлvv гэсэн бурханлиг бодол тєрж Хуннань нугасны ажилчин боллоо. Чухам яах гэж энэ ажлыг хийж байгаагаа л огт ойлгохгvй байлаа.Бодвол єлбєрч vхэхгvйн л тулд бололтой.Ажил маань харин хєнгєн.Энд хvн бараг орж ирдэггvй болохоор угаагаад байх нэг их аяга таваг гарахгvй.Умгар жаахан ресторанаа угааж шалыг нь шvvрдэхэд арван минут элбэг хvрэлцээд илvv гарна.Шєнєдєє хоёр ширээ нийлvvлж дээр нь гудас шидчихээд унтаад єгнє.Наддаа л цахиур Тємєрийн хийлдэг матраацтай ор шиг санагдана.Бодоод байсан чинь энэ ороо л цахиур Тємєрийн ор хэмээн єргємжлєн зvvдэлсэн ч юм шиг. Дээд давхарт байх эзний гэрийн ванны єрєєг ашиглаад усанд орчихно.Бид хоёр хэн хэнээс нь илvv vрлэг гарахгvй хоёр биендээ тун ч таалагдсан эзэн ажилчин хоёр болов оо.Эзэн маань Тайваний хятад л даа.Эцэг нь Гоминдан намын хvн байсан юм байх.Улаан хятадуудад баригдвал амьдаараа єтєж хvн биш болно гээд зугтчихсан гэж байгаа. Тайваньд аав ээж нь хэсэг суугаад Америкийг бараадан ирэхэд эзэн маань арван тавтай байсан юм гэсэн..Энд тийм багадаа ирж олон жил амьдарсан атлаа хэл нь ёстой улаан хятад. Мань эрийн хувьд Гоминдан намынхаа анхны даргыг мэдэхгvй,мєнєєх амьд хvнийг єтvvлчихдэг улаан хятадынхаа анхны дарга ямар хvн байсан бэ? гэдгийг ч мэдэхгvй. Осолдохгvй л Хятадын хойт талд нь Орос,урд талд нь Энэтхэг гэж улс байдгийг мэднэ.Бас Аласкийн хойгийн хvмvvс умарт тэнгист амь дvйсэн аялалд явж далайн амтат хавч тvvдгийг харин ч нэг мэднэ дээ.Учир нь єєрєє тэр хавчнаас авчирч ресторандаа хоол хийдэг юм.Нэг удаа манж vндэстэн сvvлийн гурван зуу гаруй жилийн турш хятадыг захирч байсан гээд хэлчихсэн чинь барьж байсан тавгаа шал руу хага шидэн уурлаж Цинь ши хуандийгаас єєр хаан хаана ч байхгvй одоо ч байхгvй гэж мугуйдласан тул тvvнээс хойш иймэрхvv осолтой сэдвээр би ярихаа больчихсон юм.Ийм л эзэн ажилчин хоёр сvрхий ходий амь зууж байлаа.Єглєє бvр л их мєнгє банклаад харих тухай бодол намайг сэрээвч тэр их мєнгийг яаж олох аргыг л яаж ч бодоод олохгvй гайхаширна.Банкинд байгаа хоёр мянган доллараа аваад тоглочих дур асавч хvчилж чадахгvй л байлаа.Тэр бол амьдралаас над руу унжиж байгаа сvvлчийн сэжим минь юм. Тvvнийгээ тасалчихвал гэж бодохоос дотор харанхуйлан энэ тухай бодлоо шvлстэйгээ цааш нь залгидаг байлаа.Хий л казино дундуур сэлгvvцэж,тєрєл бvрийн тєлєвлєгєє сэтгэлдээ зохион,ямар нэг азгvй хvн зуун доллар гээчихсэн байх юм биш байгаа гэж горьдон ширээн доогуур єлєлзєн шал ширтэж хэсэг холхиод арга тасармагц Хуннань даа очино.Эзэн маань атигар жаахан эхнэртэйгээ баахан ногоо нугас ємнєє тавьчихсан идэж л суух.-Чи хааччихваа,наашаа суу.Гурвуул хооллоё гэнэ.Тэд хvн хооллох талаар vнэхээр буянтай улс.Гаднаас хvн орж ирэхгvй бол єєрсдийгєє уйгагvй хооллоно.Гэвч тэр их хоол хаашаа шингэчихдэг юм бvv мэд.Эхнэр нь нєгєє л хавтгай цээжтэй,атигар намхан,чєргєр туранхай хэвээрээ.Тэр эхнэр англи хэл огт мэддэггvй болохоороо хvнтэй vед арын єрєєнєєсєє цухуйх ч vгvй. Бас элдэв юм сонирхоод байдаггvй нь олзуурхууштай.Нэгэн vдэд хооллож суухдаа надаас юм асуугаад байгаа бололтой шулганасанд нєхєр нь -Манай авгай чамайг эхнэртэй юv гэж асууж байна гэж орчууллаа.-Байхгvй.Ингээд л бидний хооронд яриа дуусав. Тэр хvvхэнд авах юм ганцхан нvд нь л байсан даа.Эрвээхэйн далавч шиг сормуустай,дvрлэгэр хар нvдтэйсэн.Бас дажгvй зан ааштай.Ядаж яваа надад ганц ч муу авир гаргаагvй шvv.Нэг єдєр хийх ажилгvй зуу,тавиа байг гэхэд хорин тавтын ганц ногоон хасаа олдоосой,дор нь єсгєнє дєє гэсэн горьдлогоо барчихаад казиногийн гадаах сандал дээр нарлаж суутал-Ээ мэн гэсэн дуу гарлаа.Єндийн харвал сахал vсэндээ баригдаж,хир даг болсон жинс угласан нэг дохигор нєхєр зогсож байх юм.-Танд юугаар туслах вэ?-Янжуур хайрла.-Бололгvй яахав.Мєнєєх эр хажууд минь тарайн суугаад єгсєн янжуурыг минь бахтайяа сорон утаагаар нь тоглон зугаацсанаа-Ойрд навчин тамхи татсангvй гээд инээлээ.-Тэр ч уул нь сайхан шvv.-Сайхан гэхэд дэндvv багадна.Тэр чигээрээ голийсон хvрэн аз жаргал байхгvй юу.Чи Хятад уу,миний нэр Майк гээд vстэй гараа сунгалаа.Би нэрээ хэлж,Хятад,Монголынхоо талаар харин нарийвчилж тайлбарласангvй.Тэртэй тэргvй энэ ямар ойлгох ч юм биш.-Мєнгєє алдчихаа юу?Дургvй хvрээд явчихлаа.Энэ мууд ер нь ямар хамаа байнаа.-Бага зэрэг.Мань хvн хоолойдоо хєхєрсєнєє-Тэр чам руу муухай хараад байна гэлээ.-Хэн?-Яагаав.Ийсvс.Худлаа хэлсэнд чинь уурлаад байна.-Би худлаа хэлээгvй л дээ.Тэгээд ч би Христ шvтэгч биш.-Чи тэр хижээлдvv эрийг харж байна уу?-За харлаа.-Байгаа хєрєнгєнийхєє ес аравны зургаан хувийг алдсан хvн байна.Тэгэхээр тэр хvн бол бага зэрэг алдсан гэж ярьж болно.Чи бол vгvй.-Харин тvvнийг чи яаж мэдэж байгаа юм.-Би єєрєє хоосроод хоёр жил болж байна даа.Одоо энд ажилладаг.-Казинод уу?-Бараг л тийм.Тэр хєлгийн жолооч гээд заасан зvг рvv нь хартал зарим нэг саваагvй хvн нэг казиногоос нєгєє рvvнь явахдаа сонирхоод суудаг целфонон бvрхvvлтэй,хоёр суудалтай тvрдэг тэрэг зогсож байв.-Сvрхий эддээ.Ээлжийн жолоочтой,тэр маань дотор азаа vзэж байгаа.Жон гэдэг юм.Мань хvн баяжчихвал би ч хоосон хоцрохгvйдээ.Сая нэг сайн хvн бид хоёрт хорин доллар єгсєн юм.Тэгээд шодтол Жоны аз таарчихгvй юу,тэр ер нь єнєєдєр их азтай байгаа юм.Аягvйтвэл хэдэн мянгыг хармаалаад гараад ирэх байх шvv гэж ярьж суутал нэг єндєр махигар хар том амаа байдгаар нь дэлгэн инээсээр хvрч ирэв.-За яав?-Бараг л хожлоо.Би азын арван хоёр дээрээ тавьсан.Гэтэл золигийн муу шоо ес рvv уначихлаа.Сонирхолтой нь чи тамхитай болоо юу?-Энэ ноёнтноос авсан юм.Аятайхан гуйвал чамд ч гэсэн єгнє дєє.-Ноёнтоон...-Хэрэггvй дээ.Би зvгээр л чиний найз.Харин та хоёр хэдийг л татмаар байна хvссэнээрээ тат гээд би хайрцагтай тамхиа гаргаж дунд нь тавилаа.Бид гурвыг тун ч хєгжилтэй ярилцан тамхилаж суутал манай хоёрын «хєлєг» гэж сvржин нэрлээд байгаа тvрдэг тэргэн дээр нь элбэг зуун хорин килограмм татах бvдvvн авгай ирчихсэн мєнєєх тэргэнцэр рvv хэрхэн авирч гарах ухаанаа олохгvй гайхишран мунгинаж харагдав.Жоныг ухасхийн босуут би гараас нь шvvрч-Би хvргэчихээд ирье гэлээ.Тэр ч уухайн тас буцаад суув.Би нєгєє авгайг ойрхоны хоолны газарт хvргэж єгєєд хоёр доллараар шагнуулан олзоо нєгєє хоёртоо єгсєнд -Чиний хєдєлмєрийн хєлс чинийх гээд авсангvй.Ингээд хоёр доллартай болдог юм байна.Тvvнийгээ атгаад дотогшоо орох гэсэнд нєгєє хоёр маань -Чи яах гэж байна гэж байна.-Vгvй энэ чинь азаа vздэг байгаа даа.Нэг центийн машин руу хийгээд vзье.Єсчих ч юм билvv.Тэр хоёр юм ч хэлсэнгvй.Харин Майк горьдсоны гарз гэсний шинж болгон гараа савж,Жон зvгээр л шоолонгуй инээмсэглэв.Нэг ч их удалгvй хоёр доллараа хандивлачихаад гараад ирсэнд нєгєє хоёр маань байсангvй.Зорчигч олоод «хєлєг»-єє жолоодоод явсан бололтой.Иймэрхvv амьдралаар сар гаран амьдарч явтал тэр нэгэн єдєр ирэх л жамаараа ирлээ дээ.Тэр єдєр бид гурав хамгийн алсын казинод хос хоёрыг хvргэснийхээ шанд арван доллар хvртээд хэн нь азаа vзэхээ нэгтийн улаан центээр шодон Майкад аз таарч тvvнийг хичээнгvй тоглохыг гуйн залбирах нь халаг Трампп руу явцгааж байлаа.Гэнэт миний чих дvнгэнэн шуугиж,нvд бvрэлзээд явчихав.Ядаргаа тусчих нь энэ vv?Гэтэл би юундаа ядрах билээ.Над шиг ийм арилсан дотортой яадгаа алдчихсан тоглоомчинд тэмбvv ч тоож тусахгvй.Харин ядаргаа бол тvvний дэргэд тэнгэрийн хишиг шиг сэхээтний євчин.Хэн нэгэн нь л намайг ойрхоноос дурслаа.Тэгвэл нєгєє гураваас минь єєр хэн байх билээ.Ийн бодуут би нєгєє хоёрыгоо орчихоод гvйчихлээ.Тэгнээ тэр.Таж Махалын гадаа эхнэр маань хоёр охинтойгоо зогсож байх нь олон хvний дундаас нvдэнд шууд тусан хар эрчээрээ гvйн очих хvсэл оргилсон боловч хєл минь урагшаа гишгэсэнгvй.-Чи хєлс хvчээ гарган хурааж хуримтлуулсан амьдралынх нь vндсийг хулгайлчихаад ямар нvvрээрээ тэдэндээ очих гэсэн юм.Унаа машинаа зарчихсан чамайг тэд ийм болтлоо дампуурсан гэж огт бодохгvй байгаа шvv дээ гэсэн бодол тєрж тэднийг наашаа эргэнгvvт нь сандарч,хажууд баригдаж байгаа барилгын хашаа руу ам мєлтєс орлоо.Энэ орчлон хорвоод миний хамгийн хайртай гурван хvн надаас ганцхан алхамын зайтай єнгєрч явсанаа том охин маань дороо зогсож -Ээж дахиад бvгдийг нь нэг л удаа тойрч vзчихээд явъя,тэгье л дээ гэж гуйв.-Энд алга байна шvv дээ.Бид ханатлаа эрлээ.Байсан бол таарах болсон.Аав чинь єєр тийшээ л явчихаж.Лас вегас ч явчихсан байж магадгvй.Одоо явцгаая охин минь.Онгоцноосоо хоцрох нь гэж эхнэр маань их л шийдэмгий хэлэв.Миний амьсгаа давчдан толгой эргэж золтой л нєгєє хашааныхаа цаанаас гараад оччихсонгvй.Манай хэд онгоцоор ирж дээ гэж бодов.Эхнэр маань хєдєлгєєн ихтэй хол замд машин барихаас айгаад байдаг юм.Араас нь харсанд тэр гурав маань толгой гудайлган тун ч дурамжхан шинжтэй аажуухан явсаар олны дотор уусан алга болов.Дотор давчдан толгой эргэж орчин тойрон шар ногооноор эргэлдэн дайвалзахад далайн эргийн чийгт нєгєє л сандал дээрээ суун «Одоо яахав,цаашдаа би хаачиж,юv хийж,яаж амьдрах юм бэ» гэсэн шаналгаат асуултаа єєртєє дахиад л тавьж хариуг нь ололгvй тvгдчиж суутал Майк,Жон хоёр арзайтлаа инээлдсээр ирж -Чи хааччихваа,энийг хараач гэлээ. Харвал Майкийн гарт хоёр зуун доллар ямар нэг амьтны авралт ногоон нvд шиг ч юм уу,хоёр ногоон нvх шиг ч юм уу юутай ч учир нь тайлагдамгvй нэг л нууцлаг ногоон туяатай єнгєєрєє эрээлжлэн харагдлаа. -Чи яаж яваад ингэж баяжиж орхив оо?Майк надад тодорхой хариу хэлсэнгvй харин хамраа ихэмсэгээр шантайлгаад -Явъя гэлээ.-Хаашаа?-Намайг,бас Жон та хоёрыг дуудаж байгаа тэр газар руу.Тэрээр бид хоёрыг дагуулан явсаар нилээн тохилог нэгэн баар руу орж хоёр Америк маань том том навчин тамхи жавжиндаа багтаж ядтал чихэн баагуулж виски шимэнгээ хєзєрийн онол ярьж,би ч дуртай Смирноффоо балгангаа ярианд нь магадлалын онолын талаархи єєрийн мэддэгийг хавчуулж ам хуурайгvй бурцгаалаа.Харин бидний амнаас цээл сайхнаар урсан гарч байгаа онол маань бидний ємссєн хувцас байгаа байдалтай маань л даанч авцалдаж єгсєнгvй.Бид ярьж байгаа онолынхоо мэдлэгээр бол дэндvv тасархай улс санж.Харин ємссєн зvvсэн,за ерєнхийдєє амьдралынхаа тvвшнээр бол аманд багтаж ядах онолынхоо эсрэг зvг рvv тасарчихсан улс санж.Биднийг харан жуумалзан байсан хvмvvс ч энэ л тухай бодож байсан бизээ.Тэнд хоёр гурван цаг суугаад гарч явахдаа нєгєє хоёроосоо- Хэн чинь азаа vзэх юм бэ? гэж тэсэлгvй асуугаад тавьчихлаа.-Юугаар?-Яагаав? Чамд мєнгє байсан биз дээ?Тэр хоёр тачигнатал инээлдэж харин миний гол горойлгосон єнєєх бодол,гомдол гутрал,гэр бvлийнхээ хєрєнгийг хулгайлсан шившиг,ийм болтлоо арчаагvйтэж ядарсан ядрал тархи толгойг минь дахиад л янгинатал базан авч нулимас гарах гээд ч байгаа юм уу,цєхєрч сєхрєх гээд ч байгаа юм уу,аль ч учраа олохоо больж хий л ангалзан далай зvгээс сэвэлзэх салхийг хахах шахуу залгилаж явлаа.Долоо хоногийн дараа зэрэгцvvлж тавьсан хоолны ширээн дээрх гудсаа эвхэж зогсохдоо -Ерєєсєє л энэ бvхнийг цэглэе.Хария.Казиног бvрмєсєн мартая гэж шийдээд эзэндээ -Би єєр газар цалинтай ажилд орсон гээд хэлчихлээ.Тэр маань-Зvйтэй.Чи ингэж явж болохгvй гэснээ цонхоороо гадагшаа шагайж хараад -Ойр хавьд хvн хар ч алга.Гурвуул хоолоо идэе.Чи тэгээд яв даа гэсэн билээ.Би банкиндаа хоёр зуун доллар vлдээн мянга найман зууг нь халааслаж Дейтон руугаа нисэх онгоцны тийз аваад такси захиалтал «Такси хvлээх зуураа дотогшоо ороод таван зуугаар тоглоод vзээч» гэж дотор хvн маань зай завсаргvй шалж гарлаа.Онгоцны тийз борлуулах газрын толин хананд vс нь єрвийж,ємд нь шолхойж,цамц нь vрчийж хорчийсон vнэхээр єрєвдєлтэй,бас vзэн ядаж ханашгvй ядруу амьтан харагдаж байгаа нь надаас єєр хэн байхав дээ.-Ертєнцийн ёроол руу ингэтлээ уначихаад єєр юу хvсээ вэ чи? Vvнээс цааш унах газар байгаа юм уу? Гvйцээ.Чи энэ хорвоогийн хамгийн адгийн лаг шавар дотор ханатлаа хэвтлээ.Одоо болоо.Бос харь.Казино руу эргэж харах ч vгvй харь.Хvн шиг ажил хєдєлмєр хий.Булчин л ядарна уу болохоос тархи, сэтгэл мэдрэл ингэтлээ ядарч туйлдахгvй шvv дээ.Жон,Майк хоёртоо зуу зуун доллар єгєєд хамтдаа хєгжилтэй байснаа дурсан Охойяа руугаа харьж ажил хийхээр шийдсэнээ хэлж -Та хоёр ч гэсэндээ эндээс явцгааж амьдрах энэнээс арай єєр арга зам хайгаач.Амьдрах олон арга бий шvv дээ гэсэнд Майк гар дахь зуутын дэвсгэрт рvvгээ харж гайхсан шинжтэй -Би чамайг буруу таажээ.Чи чинь хоосроогvй юм байна шvv дээ.Тэгэхээр чиний зєв.Чамд амьдрах олон арга зам байгаа нь тодорхой байна.Харин бид хоёрт бол тэр бvх замууд чинь бvгд хаагдсан.Бид гурав тэхдээ муугvй байсан шvv тиймээ Жон.Чамайг явчихаар нэг гар маань байхгvй болчих шиг л болох байх даа.Тэхдээ яахав ээ,цаана нь муу ч vгvй хоёр vлдэж байна шvv дээ аан гээд нэг муухан мушийлаа.Жоны нvдэнд нулимас гялтганах хир нь уруул нь инээмсэглэнэ.-Vvгээр ирвэл «хєлєгтєє» суугаарай.Би гурав чамайг хvссэн газарт чинь хvргэж єгнє гэлээ.Ингээд хоёр нєхєртэйгээ тэврэлдэн vнсэлдээд далайн буцламгай ус шиг эр улсын гашуун халуун нулимсаар хvзvv хацраа норгож аваад салцгаалаа.Харин намайг Охойяад засвар хийгдэж байгаа байр маань тосов.Хєрш байрны Монгол айлаар ортол гэрийн эзэн намайг нvд бvлтийлгэн харж-Чи чинь...яваагvй юм уу гэв.-Хаашаа?-Юу хаашаа гэж нутаг руугаа.-Vгvй чишш.Гэнэт сэтгэлд харанхуй шуурга дэгдэн нvд бvрэлзээд явчихав.-Арай манайхан гээд илvv vг хэлж чадсангvй ээрлээ.Тэр миний байдлыг ойлгож байгаа бололтой хєргєгчнєєсєє хугас шил виски гарган хуурайгаар нь аягалаад -Май хє.Vvнийг татчих гэв.Тvvнийг уутал доторхи бєглєєс жаал тавирч юмны наана цааныг эрхбиш эрэгцvvлэхтэй боллоо.-Эхнэр хvvхэд чинь замаараа чамайг дайрч аваад монгол буцна гээд явсан шvv дээ.Манай эндхийнхэн танайхыг контейнерт ачиж єгсєн.Гэтэл чи энд явж байдаг.Энэ ер нь юv болоод явчихав аа аан.-Зєрчихжээ.-Араас нь нисэх л болж дээ.-Харин тийм л юм болчихлоо.Явтлаа танайд хэд хоноё.-Тэгээч дээ.
Зохиогч Д.ЭНХБОЛД /Чикаго/АНУ-д аж төрж буй Монголчуудын амьдралаас сэдэвлэсэн маш сонирхолтой адал явдлын тууж. Нэгэн монгол эр хамаг байдгаа Казинод алдаж, гуларч алдаж явсаар, эхнэр хүүхэд нь хүртэл түүнийг орхин Монгол руугаа буцна. Гэвч нэг л өдөр ...

Хэвлэгдсэн он 2006. Bloomington, IN Үнэ 17,99$Худалдан авахыг хүсвэл enkhbold9@yahoo.com хаягаар хандана уу2 Номын хэсгээс уншихыг хүсвэл доор дарна уу....

Өрвөлөгийг минь сэврээж өлмийг минь түшиж ээл дулаан элгэндээ тэвэрсэн ИДЭР ЗАЛУУ ИХ МОНГОЛ ҮНДЭСТЭН танаа энэ романаа өргөн мэхиймүү.

Нэгдүгээр бөлөг .
Их гэрлийн дотор өчүүхэн харанхуй,
их харанхуйн гүнд өчүүхэн гэрэл амьдармуй.

Цахилдагны хөх цэцгийн зул задрах үесэн . Тэмүүжин аавынхаа араар сундлаад гэрийнхээ зүг эргэж харан харан уйлж явлаа . Ээж , бага ээж гурван дүү нь гэрийнхээ үүдэнд торойтол зогссоор л унаа хөтөлгөө морьдын алхаа алс замдаа шуудран жигдрэх тусам тэдний дүр бөртийн жижгэрсээр сүүлдээ гэртэйгээ нийлэн бөөн бараан юм болоод Хөх Энгэрийг давмагц харагдахгүй болов . Аавынхаа нуруунд нүүрээ наагаад уйлахад нулимас аавынх нь нуруу руу урсаад орчих шиг санагдана . Аав нь ч түүний байдлыг ойлгох бололтой хөмсөг зангидан алсын уулын толгой ширтэж явна . Хагас өдөржин түүний шуг шуг уйлахыг нь сонсон дув дуугүй ийн гэлдрүүлээд сүүлдээ аавынх нь тэвчээр барагджээ .-Миний хүү чинь том эр болсон шүү дээ . Аав нь удахгүй аян дайнд мордоно . Эр хүний нулимаснаас хагацал зовлон унадаг юм . Уйлна гэдэг зовлон дуудсан хэрэг гээд чимээгүй болон дүнсийхэд нь Тэмүжин нулимсаа ханцуйгаар шудраад -Та ерөөсөө уйлаагүй юү гэж цангинуулан асуулаа .- Багадаа уйлах явдал байсаан . Тэр бүрийн дараа хагацал болдогийг мэдээд больсон доо . -Тэгвэл та яагаад Намуун-Үжиний уйлахыг хорьдоггүй юм . -Эм хүний нулимас гэрийн доторхи хатуу хүтүү бүхнийг зөөллөж өгдөг учиртай . -Ааа одоо л ойлголоо . Гэрийн эм хүн үе үе уйлж байх нь зөв байхнээ . Эцэг нь түүний бодлыг зөвшөөрөх мэт чимээгүй алхуулна . Нөгөө шар хэдгэнэ дахиад л гараад ирчихсэн толгой дээгүүр нь дүнгэнэн эргэлдэнэ . Тэгснээ гэнэтхэн өгөөш үмхсэн загас болчихоод ангалзан мурчиганана . -Ааваа .Та Хасарт голын хойд эргийн бургасны аргал илчтэй бас анхилам үнэртэй байдаг юм шүү гэж хэлээрэй . Би хэлэхээ мартсан байна . -За за заавал хэлнэ . -Та бас аян дайнд явахдаа намайг дахиад хэзээ ч уйлахгүй гэдгийг мэдэж явбал зохистой .-Хүү минь би чамайг эр хүн болсоон гэж хэлсэнгүй юү . Тэр гүдгэрийн цаад дор горхи буй . Хоёул тэнд бууж хононоо . Үнэхээр ч гүдгэрийн цаад дор хөгжилтэй бяцхан горхи шулганан урсаж долгионд нь шингэх нарны цацраг дүрсгүйтэн нэг дэгдэж нэг унтарч харагдана . Аав нь хөтөлгөө морины ганзгалаа задлан багашигхан эсгий гарган дэвсээд хөл нүцгэлэн горхийн эргийн ширгэн дээгүүр тааламжтайяа алхлан хаа нэгтэйгээс увуулж цувуулан гурван чулуу олж ирэн тулгаллаа . Тэмүжин өөрийн үүрэгт ажилдаа ханцуй шамлан орж хол ойрд торолзох аргал шүүрэн дэгдэв . Төд удалгүй наран шингэж сэрүү оргиод тушиж тавьсан морьд нь ногоон дэвсэгийн өлөн шир шир хазлах нь тодхон дуулдана . Тулган дунд түүдэг гал дэвэлзэж гал дээр цэрэг эрийн нимгэн зэс тогоон дотор борцны шөл хавь орчиндоо тааламжтай үнэр дэгдээн пор пор буцална . Есхэй багашигхан богцоо өөр рүүгээ татан ойртуулж амыг нь хэрсэн нарийн суран оосрыг хөвөрдөн султгаад илгэн ууттай гурил гарган ирж зөөлөн сэгсэрснээ уут руу гараа шургуулан гурилнаас атган тогоотой шөл рүү цацална . Тэмүжиний гэдэс хоржигонох нь их л тод сонсогдсонд ичсэндээ дороо хий л займчиж харин аав нь битүүхэн мушийгаад -Ганц өдрийн өл даахгүй нь ээ гэж хүнгэнэв .–Аян дайнд явж үзээгүй болохоор тэр болов уу . Та бидэнд бурам , бас нандин чавга авчраарай . Есхэй хий л уртаар сүүрс алдсанаа хүүгийнхээ толгойг татан энгэртээ наагаад аргалын үнэр нэвт шингэсэн үсийг нь удаанаар үнэрлэв . Түнэр харанхуй наашилсаар орчныг нөмрөн авч гагцхүү тулган дунд урам муутайхан өмөлзөх бяцхан түүдэг галын туниа муутай гэрэлийг аг тэврэн нөмөрчихөж чадахгүй хулмаганан тойрно . Тушаатай морьд нь ойрхон тургилаж өвс шир шир хазлана . Есхэй тэрлэгээ хэдрэн одот тэнгэрийн зүг хараад нургитал хурхирч харин Тэмүжин мөн л одод ширтэн нүд нь гялалзан хэвтлээ . Бөртгөлжин том болсон байхдаа гэж бодов . Хоёр жилийн өмнө Тэмүжинийг есөн настай байхад аав нь мөн л ийн сундлаж Бөртгөлжнийд орхиод явсан билээ . Тэгэхэд Бөртгөлжний арван гуравны жил орсон байсансан . Хоёул өвөртөө ороод хоёр тийшээ харан нүдээ яг л ингээд гялалзуулаад хэвтдэгсэн . -Чи намайг зодох уу ?-Хэрэг хийвэл зодолгүй дээ . -Ямар хэрэг . Харин Тэмүжин хариулж чадсангүй . Ямар хэрэг хийгээд ээж нь , бас бага ээж нь аавд нь зодуулдагийг үнэндээ мэддэггүй байсан дээрээс ийнхүү тулгамдав . Гагцхүү аав нь тэднийг урт сур давхарлаж гартаа ороогоод нуруун дундуур нь ороолгодгийг сайн харсан билээ . Тэр тухай нь асууна даа гэж боддог байснаа мартжээ . Нээрэн ямар хэрэг хийсэн эхнэрийг ороолгодгийг маргааш ааваас асуух юм хуна . Бөртгөлжин нуугдлаа гэж хэлчихээд хөнжлийнхөө гүн рүү шургаж хэсэг амьсгаадсанаа өмдийг нь гэнэтхэн шувт татахад Тэмүжин сандран ичиж өмднөөсөө хоёр гараар тас атгаад байдгаараа тийчилж гарна . -Чи ээжийнхээ өвөрт өмдтэйгээ унтдаг уу ?-Үгүй . -Тэгээд яагаад өмдтэйгээ хэвтээд байгаа юм тайлаач . -Чи миний ээж юм уу ?-Эхнэр чинь байна . -Биш . -Биш юм бол яагаад чи бид хоёрт гэр барьж өгсөн юм . -Зүгээр л чи бол миний ирээдүйн эхнэр . Би дараа ирж чамайг авна . -Чамайг ирэх гэсээр байтал өөр хүн ирээд намайг авчихвал яах юм . -Авбал авна л биз . -Юү гэнээ ? Би аяга тарагны үнэгүй юм уу .-Би аян дайнаас зуутын ноён болчихоод олон эхнэр дагуулаад ирэх юм чинь . -Аан тиймүү . Бөртгөлжин Тэмүжиний дээр үсрэн гараад хоёр гарыг нь арагш нь дэлгэн дарах гэж хүчлэн ноцолдоно . Тэмүжин дийлдэхгүй . Сүүлдээ Бөртгөлжин амьсгаадан хажуугаар нь орж хэвтээд -Чи бяртай юмаа гэж шивнэх авай . Аав нь хүүтэйгээ яваагаа мартсан мэт хүржигнэтэл хурхиран хэвтэх энэхэн одот тэнгэрийн дор Тэмүжин хоёр жилийн өмнөх ийм нэгэн сайхан ч шиг муухай ч шиг шөнийг санан дурсаж дахиад л Бөртгөлжинтэй ноцолдон нэгэн оронд хэвтэх нь гэхээс цухал бяцхан бадамлана . Саадаг нум барихгүй саалийн хувинтай нөхцөх хүнтэй нэгэн орон дотор хэвтэх тийм ч таатай бишийн дээр Бөртгөлжний хорон ааш хорлогчингийн үйлдэл бүрийг ер ялагдаагүй мэт дүр үзүүлэн тэсвэрлэнэ гэдэг там бөлгөө . Бөртгөлжин цааш харан нам болчихоор нь “Чи ингээд нэг унтдаг юм байжээ” гэж бодов уу үгүй юү хөлөөрөө цавь руу нь тас тийрэх авай . -Ёо ёо ёо .-Яршиг Чи унтаад байхдаа яадаг юм . -Унтахгүй гээд яах юм ?-Уухилалдая-Чи уухилахгүй юу ?-ҮгүйБөртгөлжин хөнжлөө ам руу нь чихэж дээрээс нь дарахад Тэмүжин дороос нь арай ядан сугарч гараад үнэхээр л нохой шиг аахилдаг билээ . -Чи чинь аахилаад байна шүү дээ уухилал даа .-Би уухилаж л байгаа биз дээ . -Ингэж бишээ ингэж гэнгүүт Бөртгөлжин гингэнэх адил сонин тасалданги авиа гарган чичигнэнэ . Тэр нь Тэмүжинд нэг л ичгүүртэй зүйл шиг бодогдон “Чадахгүй “ гэж цахдана . Бөртгөлжин бол хорлогчингийн аргыг жинхэнэ бодож олдог эм дээ . Цовхрох шиг болоод дээр нь гараад хэвтчихнэ . Гэнэтхэн хүзүүг нь маажиж цус шүүрүүлчихээд учиргүй инээнэ . Тэмүжин инээгээд байхаар нь уурлаж чадахгүй ч дотроо хорсоно . Өмдийг нь тайлах гэж шөнө болгон ноцолддог тэр муухай эм рүү явж байдаг . Гэвч уржнангийнхыг бодвол овоо бөх сураар өмдөө тээглүүрдсэндээ басхүү тайвшран ноцолдвол ноцолдож л байг гэж хайш хэрэг бодоод тэнгэр өөд хартал өөрийнх нь од тохмын чинээ үүлэнд халхлагдан ичингүйрэх аятай бултаганана . Хэдэн жилийн өмнө дагуулан явж мөн л ийм тунгалаг шөнө хээр хонохдоо аав нь тэр одыг зүслэж өгөөд -Миний хүүгийн амь сахигч од шүү . Энэ одыг чи бид хоёр л мэднэ . Өөр хэн ч мэдэх учиргүй гэж билээ. -Ээжид хэлбэл болох уу ?-Болохгүй . -Хасарт ?-Хэнд ч бүү хэл гэж хэлэв бусуу би . Шөнө хээр хонохдоо одтойгоо ярьж бай . Өдөр энд тэнд явахдаа тэнгэрт байрлах зүгт нь үе үе харж миний од бөхүүжин . Шөнө гарч ирээрэй гэж захиж бай . Эс тэгвээс хулжин одож мэдэшгүй . Мөд чи эр цэрэг болж аян дайнд мордоно . Тулааны өмнөх шөнө одоо манаж чагнан хонож бай . Үүрийн өмнөхөн од чинь чоно адил уливал тэр тулаанд амь нас бат . Таг чиг байваас амь сахигч нөхрөөсөө алхам ч зөрж бүү гишгэ гэсэн үг . Могой мэт сэрчигнэвэл дуут суманд , зараа мэт шуухитнавал ирт сэлмэнд үхэх ёртой . -Тэр өдрийн тулаанд оролгүй үлдэж болохгүй гэж үү ?-Болохгүй . Монгол цэргийн нэр төр гэдэг нэгэн цэргийн байтугай түмэн цэргийн амь наснаас хамаагүй өндөр байдаг юм Миний хүү үүнийг бат санаж яв . Бусад санамжийг чамд аравны ноён хэлэх болно гэж захиж хэлсэн нь бодогдон “ Миний од” гэж шивнээд мөнөөх одыг харахад тохмын чинээ үүлнийхээ сэжүүрээр инээмсэглэх адил цухалзсанаа сэмжин үүлнийхээ цаана урьдын адил сүүмэлзэн туяагаа багасган анир алдав . Гэнэт өдөржин түүнийг даган дүнгэнэсэн бүдүүн дуутай шар хэдгэнэ хаа нэгтэйгээс дүүлэн гарч ирээд нүднийх нь дээр агаарт тогтуут нимгэн цахир далавчаараа сормуус руу нь чичигнэн дэвэхэд зовхи нь өөрийн эрхгүй хүндрэн хэн ч даагаагүй солонго адил махир сэлэм эргүүлэн дайралтанд ороход дайсан этгээд уул талыг дамнан хиаран унаж байна гэж зүүдлэн зүүдлэн ааваасаа хамаагүй нарийхан хөгөөр жингэнүүлэн хурхирч гарваа . Өглөөн нар нүдийг нь гялбуулахад Тэмүжин сэрж өндийвөл аав нь алин цагийн босож цай чаначихаад чөдөртэй морьдынхоо хойноос явсан байв . Тэмүжин горхи руу гүйн очиж нүүрээ угаагаад нойтон гар нүүрээ тэрлэгний хормойгоор шудран арчсанаа багаас сурсан зангаар горхины хойт этгээдэд дэрсэнд сүлбүүлэн хатсан томоо хөвхгөр хөх аргалын хажууд очин сөхөрч суугаад үнэрлэвэл гэрийнх нь хажуугаар урсагч жингэнүүр голын хойт эргийн бургасны аргалтай яг адил анхилам үнэр сэнгэнэжээ . Өглөөн жавраар гэрт түлвэл нойрны үнэр нам дарах сайхан үнэртэй аргал байна даа гэж ганцаар яриад хоёр морио хөтлөн тэртээ зүүнтэйгээс наашлан яваа аавынхаа зүг саравчлан харснаа хоносон газар руугаа яарлаа . Тэмүжинийг цулхирын гурилтай цайндаа дэвтээсэн хуруудаа мэрж гүйцээгүй байхад аав нь ирэв . -Аа миний хүү босоо юу . Сайхан өдөр болох нь дээ . -Та намайг сэрээхгүй яасан юм .-Аавынхаа дэргэд унтана гэдэг ховорхон бас хоромхон байдаг юм шүү дээ гэж хэлснээ Есхэй хүүгийнхээ түнтгэр зулайг энгэртээ наан илж алсыг харан бодлогоширсоноо -За цайлж гүйцсэн болжгэм хөдөлцгөөе . Халуун өдөр болохдог . Өнөөдөр хоёул хөх зүрхэнд хүрч хоноглоно . Тэгж гэмээнэ маргааш шөнө хагаслаад худын хүрээнд хүрэх байгаа гэж хэлээд хөтөлгөө мориндоо ганзгалаагаа дарууллаа . Дахиад л мөнөөх шар хэдгэнэ өмнө хойгуур нь хэрж уур цухалыг нь хөдөлгөнө . -Хүү минь чи яагаад л савчаад байна . -Энэ нэг үзээрийн муухай амьтан чинь өчигдөрөөс хойш ээрээд байх юм . -Ямар амьтан байна ?-Хэдгэнэ-Аа . Хол явах эр хүнд заавал нэг дагуул ирдэг . Миний хүүгийн дагуул ирж л дээ . -Танд бас бий гэж үү . -Бий бий . -Таны дагуул ямар амьтан юм . -Хүнд уг нь хэлэх хэрэггүй л юм байгаа юм . Гэхдээ аав нь хүүгээсээ юуг нь нуухав . Аавынх нь дагуул нэг зовсон зараа л байдаг юм шүү дээ . -Яагаад зовсон гэж ?-Үгүй одоо юү ч гэмээр юм бэ дээ . Дандаа л идэх юм цуглуулж явдаг л даа . -Зараа юү иддэг юм . -Аавд нь тэр нь харагдаггүй юмаа . -Тэгээд та идэх юм цуглуулсаныг нь яаж мэдэж байгаа юм ?-Эзгүй явж явж ирэнгүүтээ шалир шалир гээд юм идээд байгаа чимээнээр нь аав нь мэддэг юм . -Та зараагаа морин дээрээ дүүрээд явдаг юм уу ?-Үгүй ээ үгүй . Хоноглох газар ирчихсэн л байдаг юм . -Миний хэдгэнэ таны зараа шиг намайг дагаад хаа ч хүрэх үү ?-Тэгнэ биз дээ . Есхэй хүүдээ өөр юм ч хэлсэнгүй . Тэр зараа яг л өөр шиг нь тулалдаанд орж өдий төдий хар хорхой гүрвэлүүдийг эцэс төгсгөлгүй элдэж тасчин хаяж өвдөл цөвдөлийг нь хэрхэн амаа олохгүй шалир шалир үмхэлдэгийг нь хүүдээ хэлсэнгүй . Нэгэнтээ татаруудтай шийдвэрлэх тулаан хийхийн өмнөх өдөр Есхэйн тэр зараа элбэг бүтэн хагас алд могой барьж яг тэнцүү зургаа хувааж зэрэгцүүлэн тавьж байгаад идчихийг нь Есхэй мэлрэн харсан билээ . Хэмжээгээр тийм ч том биш тэр амьтны зүрх зориг нь чоно мэт шунал дэв нь ирвэс мэт бөгөөд тэнгэрийн амьтасын өөдөөс ч тэмцэн тулахыг юман чинээ бодохгүй гэж Есхэй бат нот итгэдэг бөлгөө . Цэрэг хүний ийм нэгэн хар сүлд хүүд нь ирсэнийг түүний ярьснаас Есхэй ийнхүү олж мэдэв . -Аав гэрийн эм хүнийг ямар үйл хийсэн үед нь зодвол зохистой вэ ?Есхэй таг гацав . “За байз “ гээд хөмсөг зангидан бодлогоширлоо . Ямар хормойн донг нь дарах гэж тэгдэг юмаа гэлтэй нь биш .-Миний хүү тэрүүгээр яахнав . -Би бас Бөртгөлжинг зодох хэрэгтэй биз дээ . Нулимас нь гэрийн хатуу хүтүүг зөөллөж байг . -Ааг тэр яахав дээ . Хааяа хааяа зодмоор санагдсан үедээ л зодож байхгүй юү дээ . -Та ээж , бага ээж хоёрыг зодмоор санагдвал л зоддог уу .-Тэгэлгүй . -За за . Ийнхүү Тэмүжин олон удаа бодогдож олон удаа мартагдсан нэгэн чухал асуултынхаа хариуг аваад тун ч додигор нь аргагүй исгэрлээ . Мөнөөх шар хэдгэнэ мөн л өмнө хойгуур нь ээрэвч тэр одоо түүний уур цухлыг хөдөлгөхөө нэгэнт больжээ . Яг нүднийх нь харалдаа дүнгэнэн тогтносноо заан болон хувирч хошуугаараа бүрээдэвч түүнээс хэдгэний дуу л гарах ажгуу . За тэгвэл чи нохой болоотох гэж Тэмүжинийг амандаа шивнэтэл мөнөөх хэдгэнэ нохой болон хувирч сүүл өргөн хуцаж давхивч түүнээс нохойн дуу бус хэдгэний дуу үргэлжлэн гарах ажээ . Тэмүжинд энэ нь нэн зугаатай санагдан хөгжөөнтэйгээр инээлээ . Есхэй хүүгээ хэдгэнэтэйгээ танилцаж явааг нэгэнт мэдэх тул гайхсангүй . Энэ зуур Тэмүжин хэдгэнээ Ээж бага ээж , Хасар , Намуун-Үжин , Хабул гээд л өөрийн ойр дотны хүмүүсийнхээ дүрд хувирган үзэж баясаад хоёр алгаа амандаа хумбайлган “За одоо ганцхан удаа Бөртгөлжин болоотох “ гэж тушаатал хэдгэнэ уурсах мэт толгойг нь хэдэнтээ тойрч дүнгэнэн эргэснээ хаа нэгтэй рүү алга болов . Өлсөөд хоолондоо явчихлаа гэж Тэмүжин боджээ . Төд удалгүй өөрийнх ч нойр хүрч аавынхаа хормойноос зууран базсан гараа султгалгүй нуруунд нь хярсан хэвээр нам унтжээ . Энэ хир Есхэй алсыг ширтэн нүдээ жийхайлган бодлогоширч явлаа . Өнгөрөгч намар өвлийн заагаар Есхэй адуучин Төмөрхөлийн хамт адуугаа манаж хоноод үнэгэн харанхуйгаар биеийн чилээгээ гарган морь харжээ зогстол өмнө зүгт нэгэн том амьтны хүрд хүрд цогих чимээ жигтэйхэн тод сонсогджээ . Зарим шөнө адуу бараадаад ирдэг тахь юм болов уу гэтэл хөлийн чимээ нь туурайн чимээ биш санагджээ . Тэгснээ чимээгүй болчихоор нь хий юм сонсдог болжээ хэмээн өөртэйгээ ярин алгаараа чихээ таглан гаднаас нь тогшсоор Төмөрхөлийн бараадан хэвтээ хад руу дөхөж явтал гэнэт азарганууд шуухиралдан унгалдаж адуу нь зүүн хойш пижигнэлдэн хулжихтай зэрэгцэн араатанд бариулж байгаа адууны бачимдан орилох чимээ хажууханд нь гарлаа . Төмөрхөл энэ чимээнээр цочиж боссон бололтой “Хайя ...хайя” хэмээн цахиртан хашгирч хормойгоо сүр сархийлгэн дэвэх сонсогдов . -Юү болов ? -Адуу хулжчихлаа . Энэ зүүнтэй нэг л жигтэй юм боллоо . Хоёул мордон хачин чимээ гарсан зүүн зүгт давхин очвол нэг том амьтан овос овос хийгээд байгаа нь л мэдэгдэхээс биш юу болох нь ялгарч харагдсангүй . Төмөрхөлийг адууныхаа хойноос явуулж өөрөө овогоноод байгаа тэр юм юү болохыг харая хэмээн хүлээлээ . Төд удалгүй үүрийн гэгээ шаргалтахад урд өмнө тал хээр нутагт үзэгдэж дуулдаагүй цээж бие нь орог цагаан бөгсөн бие нь орог хар нүүгэлтсэн том чоно Есхэйн хоёр ч дайнд ачаа бараагаа тэгнэн авч явсан бяр ихэт Үг бор нэртэй морийг нь бариад бөгсөн биеийг нь ястай үстэй нь нэгэнт идэж цээжин биеийг нь дотор гэдэснээс нь салгаж зайлуулахаар өтгөн багир дэлнээс нь элбэг хоёр тохой урт дарвагар амаараа зуугаад угзарч байлаа . Чөтгөр шулмас шиг амьтан аж . Есхэйн нуруу хүйт оргиж мориндоо мордон дөхөж очоод-Холд чи гэж зандарсанд гал бадарсан хоёр улаан нүдээр цоргих адил ширтсэнээ цааш эргэн дуртай дургүй өөвөг өөвөг цогиход адууных шиг өтгөн буурал дэл нь ового овогохийнэ . Үзэгдэх дүр нь л чоно болохоос чоно биш байна гэж Есхэйд бодогджээ . Өнөө амьтан цааш хэд харайгаад эргэн хялайснаа нэгэн том бут руу очин дэлээрээ шөргөөн хаяглаж мөнөөх бутыг тойрон үнэрлэснээ өрөөсөн хөлөө дээр өргөн тэр бут руу сарьчихаад “Чи ер нь хэн юм “ гэсэн шиг бахим тавхайгаараа чулуу бутарган хэнэг ч үгүй алхаж ирээд хоолоо дэрлэн хэвтэв . Цатгалдан анилдах нэг нүднээс нь улаан шумуулууд цуварч нисэлдээд нөгөө нүд рүү нь цуварч шингэнэ . Ард нь морин төвөргөөн гарч Төмөрхөл зэрэгцэж ирсэнээ “Оо “ хэмээн уулга алдлаа . Үг бор аян дайнд хөтлөж явахад үг хэлэх шахдаг адуу юмсан даа . Ингээд мангасын идэш болдог байж гэж Есхэй харуусан бодлоо . Нэгэн эхээс жил дараалж төрсөн Үг бор , Үе бор хоёр бор морио Есхэй зөвхөн аян дайнд унах бөлгөө . Хоёул идэр есийн хунгар цасан дунд төрсөн юм . Үе бор эхээс босоо унаж хэд тургиснаа туйван хөлөө цүүцэгнүүлэн шогшиж эхэлсэн бол Үг бор цасан дунд хэвлээрээ унаж удтал босож чадахгүй тийчигнэн амьсгаадахад унасан газарынх нь цас хүрээ татан хайлж байж билээ . Есхэйг энэ мэтийг бодон гашуудан мэлрэн суутал Төмөрхөлийн цуглуулж хамж ирсэн адуун дотроос Үе бор харуусах адил хуухираад хамар сарталзуулан шингэн дэлээ хийсгэн мөнөөх мангас шиг чонын тасдаад холоо шидчихсэн Үг борын сэтэрхий туурайт бахим шийр лүү хатирч очин үнэрлэж үзээд Есхэй рүү нүд эргэлдүүлэн харж Үг борын тэр туурай шиг палбийж сэтэрсэн туурайгаараа газар зөөлөн цавчиллаа . Есхэй санаа алдсанаа-Адуугаа гэр өөдөө ойртуул гэсэнд Төмөрхөл хариу хэлсэнгүй зөөлөн исгэртэл Үе бор нялх унага шиг дэрхийн бусгаад адуу руугаа хатирч адуу нь ч гэр өөдөө дэргэлээ . Есхэй адуугаа туугаад исгэчиж яваа Төмөрхөлийн араас харж сууснаа бараа нь тасармагц босож хормойгоо шуугаад шүдээ шажигнуулан зуумагц гуталынхаа түрийнээс махир хутгаа сугалаж хөндлөн бариад мөнөөх мангас шиг чоно руу эрслэн алхтал нүдээ анилдуулан хэвтэж байсан чоно овгосхийн өндийлөө . Одоо түүний нүднээс час улаан шонхор шувууд исгэчин нисэлдэх шиг хурц улаан гал ар араасаа цувран дүрэлзэнэ . Есхэй зогтуссанаа “Ирвэл иртүгэй” гэж амандаа зуунги шивнээд урагшилвал чонын нүднээс нисэн гарч байсан улаан шонхорууд өнгөө хувиргаж хөв хөх юм болоод нүд нь гөлсхийн цааш зуларлаа . Гэвч тэр холдсонгүй эргэж хараад оцойн суув . Есхэй хөлөг морь нь байсан тэр цээжийг түшсэнээ дэлнээс нь хэсэг хялгас сугалан авч гуталынхаа түрий рүү чихээд хурц махир хутгаар толгойг нь хоромхон зуурт салган авч цусыг нь савируулан тэртэй хойт зүгт дүнхийгч өндөр уул руу алхлаа . Ард нь морь нь цочин тургиж мөнөөх араатнаас чацга алдан айн сандарч тушаатай хэвээр дэгж явааг ч анзаарсангүй . Үг борынхоо толгойг цагаан дэрст ууланд ийн залснаас нь хойш ч сэгсгэр дэлтэй улаан нүдэт тэднийхийг үе үе эргэсээр л байлаа . Анхны цас унасны дараа тал нутагийн хаа л бол хаа шогшиж явдаг хөх чонын бүхэл бүтэн сүрэг оройлон салхи сөрөн давхиж явахыг нь Есхэй олон удаа харсан билээ . Гуравдахь цас орсоны дараа мөнөөх мангасын сүрэг Есхэйд дайн зарлах адил боллоо . Тэр муухай амьтас ямагт хээлтэй гүү иднэ гээч . Нэг суурин дээр хоёр амь таслуулдагтаа Есхэйн гол горойж нэг л өдөр чамайг аман хүзүүгээр чинь тас харвах хуна гэж заналхийлнэ . Тэгэвч харвах завдал гарахгүй л байлаа . Тэгсэн нэг өглөө гэрээс нь холгүй хоносон үхэр рүү нь мөнөөх сүрэг чоно довтолж нэг суурин дээр тугаллах дөхсөн арван дөрвөн үнээг нь идчихсэн байх нь тэр . Есхэй цээжээ хорстол хүрхрээд чонон зэвт гэгдэх тахь нэвт сүлбэдэг махир зэвтэй сумнаасаа хоёрыг нь сугалаж аваад мөнөөх араатныг отон бут нөмөрлөн хэвтлээ . Үүрийн өмнөхөн хүр хүр гэсэн чимээ гарсан зүгт нумаа загас адил эвшээлгэн ханатал нь татаж байгаад тавьчихав . Чонон зэвт сум нь гингэнэн ульснаа нэгэн том юмыг түсхийн онохыг сонсмогц өглөөн нарнаар толгойг нь тасдаж үг борынхоо толгой дор ивнэ гэж амлаад гэртээ орж чухам дайснаа дарсан баатар эрийн амгалан нойроор бөх хурхирав . Тэгээд бага үдийн хирд босож мөнөөх ан руугаа очтол мангас чоно цатгалан нүдээ жийхайлган анисган завсраараа час улаан шумуулаа цувуулан унтаж гагц түүнийг тойрон шивээлэн унтаж хэвтсэн талын хөх чононууд Есхэйн морин туурайн чимээнээр сэрж сэрийтэл өндийлдөн урт улаан хэл гарган эвшээцгээлээ . Есхэйн омог дүрсхийж нумаа шүүртэл мангас чоно ч сэрж их л жавхаатайгаар хотойн суниагаад ижил сүргээ дагуулан “Яршиг холдоё” гэх шиг талын гүн рүү шогшив . Харвал чонон зэвт нь мөнөөх ширэлдсэн их дэлэнд нь зүүж өгсөн чимэг зүүлт шиг санжиганах аж . Тэрийг хармагц “Яах аргагүй арьс маханд туссан сум яахаараа үс дэл дотор орчихдог билээ “ гэсэн маналзсан бодол хар шуурга адил дэгдэж өөрийн мэдэл мэдрэлээс давсан бүхнийхээ учир начрыг очиж асуудаг заарин руу яаруулав . -Чи түүнийг алая хэмээвч чадахгүй . Усан зүрх чинь шантрах , улцан нүд чинь халирах , уушигны чинь хий цуцах урд тивээс ирсэн миний эцэг бөрт юм . Түүнийг бүү хажигла . Өргөлийг чинь хүртэе . Харгилыг чинь химлэе гэж иржээ . Хөх тэнгээр гээд зайран чимээ алдаж нүднийхээ өмнүүр татсан хар азарган дэл гивлүүр доогуураа хялайж байгааг нь Есхэй анзааруут цочигч болон дайвалзаад -Аваг аваг гэсэн бөлгөө . 1
Үргэлжлэл бий..