Чи чинь араас дайрдаг хамхуул уу аан гэнгүүт Хадар ганцхан тийрч ухасхийгээд дээр нь гарч элгэн дээр нь тохойлдон амьсгааг нь давчдууллаа . Тэмүжин бачимдахдаа гарыг нь хазчихав .

-Өө муу эм Таяны зулбасага чинь ингээд чи хаз ингээд хаз хэмээн Хадар шүдэн завсраараа сийгүүлээд хоолойг нь шахлаа . Гар нь тэсэхийн эрхгүй шөрмөстэй ажээ . Тэмүжиний нүднээс нулимас нь сул асгарав .

-Чөрхтэй боол болж чөдөр ногтыг минь ойртуулж явах уу аан гэж Хадар амыг нь асуухад

-Чи өөрөө гэж хэлэх гэсэн боловч чадсангүй хоолой нь хий чихрав .

-Задарсан муу боолыг дээ гайгүй . Дуугарахгүй байна гэнээ аан гээд хоолойг нь бүр хүчтэй шахлаа . Тэмүжин хий л тийчлэв .

-Дахиад сарвайгаад үзээрэй Хадар ийн заналтай шивнээд дээрээс нь босож муу хазагчаас үтэр түргэн холдтугай гэх шиг шууд гараад явчихав . Тэмүжин доромжлуулсандаа хорсон хорсон сул асгарах нулимсаа ханцуйгаараа шудран тэрлэгээ нөмөрч байтал Бөртгөлжин орж ирлээ .

-Та чинь яачихав аа ? Хадарт зодуулав уу ? Ингэдэг муу золиг шүү . Бөртгөлжин энгэртээ толгойг нь наагаад “За битгий уйл . Тэр мууг хоёул дараа болгоод өгнөө “ гэж аргадлаа . Эхнэр авсан өдрөө ингэж доромжлуулсанаа хэрхэвч мартахгүй гэж Тэмүжин зүрхэндээ тангаргалахдаа энэ муу хээрийн бэлтгэлд явж л таараа тэр үед морин дээрээс нь бугуйлдаж талаар чирч давхиад омгийг нь дараад өгөх юм хуна гэж занасандаа хорсол нь бага зэрэг тайлагдав . Өдөржингөө гиүрлээ . Дэмий л богцтой юмсаа нэг гаргаж буцааж эмхлэж хийнэ . Хоёр дүүтэйгээ хичнээн зугаатай байдаг байсныгаа сая л ойлгож “Аав ээж хоёр намайг яах гэж яаран гэрлүүлж байгаа юм бол “ хэмээн гайхишран бодсоноо “Дайнд явна гэдэг амь дүйсэн хэрэг . Аав нь өнөөдөр гэр орноо оройлж яваа юм . Хэрвээ дайнаас эргэн ирж чадахгүй бол миний хүү аавыгаа залгаж гэр орноо оройлж явах болно шүү дээ . Анхандаа амаргүй ч байж мэдэх л юм . Гэвч хичээгээрэй . Ээж бага ээж хоёрт чинь дүү нарт чинь чиний нөмөр нөөлөг хэрэгтэй шүү “ гэж аавынх нь захиж хэлсэн нь бодогдоод үүсгэж өгсөн гэрийг нь тойруулан харж энэ гэрийн эзэн шүү дээ би гэсэн бахархал ч юм уу нэгэн бодол төрж хоолойгоо засна . Шар хэдгэнэ Тэмүжиний завилаж суугаа цагаан эсгийний захад даарсан бололтой бөөвийтэл чичирч суугаа харагдана . Бөртгөлжин орж ирэвч төдөлгүй эргээд л гараад явчихна . Харин үдээс хойш Бөртгөлжин завтай болж хоёул том нэхий ууттай шагай ширдэг дээгүүр цацлан асгаад бөгцөг няслаж суутал Сүнжгоо орж ирээд “Хатан ижий дуудлаа”гээд дагуулаад гарлаа . Бөртгөлжин орой болтол орж ирсэнгүй . Оройн хоолны дараа Бөртгөлжин ч Сүнжгоо ч завтай болцгоосон боловч нэгэнт харанхуй болжээ .

-Гурвуул бөгцөг няслая л даа гэж Тэмүжин тэр хоёрыг шалсан авч

-Орой болчихлоо . Өглөө эрт үнээ тугалын ажилтай гээд эвшээцгээлээ . Харин Тэмүжиний дотор “Эхнэр авна гэдэг ч дээ шал уйтгартай хэрэг байна “ гэсэн бодол бөхөх дөхсөн дэнгийн гэрэл шиг сүүмэлзэнэ . Тэгсгээд унтаж амрах болцгоож Сүнжгоо Бөртгөлжин хоёр Тэмүжиний дээл хувцасыг тайлах гэснээс болж нэг жаахан дажин үүслээ . Хоёрын хоёр эмэгтэй хүн гутал хувцасыг нь тайлах гэж уралдсан нь хувцаснаасаа зүгээр л сугараад ээжийнхээ өвөр рүү үсрээд орчихдог Тэмүжинд огт таалагдсангүй .

-Та чинь яагаад гар хөлөө хавчаад таг болчихвоо .

-Би өөрөө тайлна .

-Аа тиймүү . Сүнжгоо хөл дээр нь дараарай гэнгүүт Бөртгөлжин нүдээ гялтгануулан бүсийг нь тайлж авах гэж дайрлаа “Та хоёрт дийлдэхгүй дээ”гэж Тэмүжин шүдээ зуун бодоод хоёр гараа элгэн дороо хамхин дарж таг хэвтэв . Бөртгөлжний мартагдсан зан сэргэчихсэн бололтой хоржоонтой инээд алдсанаа “Энэ чинь үнэнхээсээ зөрүүдлэж байна . Сүнжгоо сайн дараарай” гэнгүүт тас хавчсан суганых нь завсраар гараа шургуулах гэж ноцолдлоо . Хэн хэн нь удтал нүүрээ чинэрүүлэн амьсгаадан ноцолдсондоо халууцаж эхлэв . Тэмүжин Сүнжгоог тийрч унагах гэж мэрийн тийчиллээ .

-Бөртгөлжин би хөлийг нь алдах нь ээ .

-Тэсээрэй би одоохон гэнгүүт Бөртгөлжин амьсгаадан ноцолдсоор гараа суган завсраар нь оруулангуут хуруунуудаа арвагануулан гижигдэж эхлэв . Тэмүжин инээд нь хүрэвч ер жишим ч үгүй байгаагаа мэдүүлэх гэж нүүрээ чинэрүүлэн сугаа улам хавчина . Гэвч удаан тэсэж чадсангүй . Түсхийтэл инээд алдаж түүнээ цайруулах гэхдээ

-Та нар хамгийн муухай арга хэрэглээд байхдаа яадаг юм гижигдэнэ гэдэг чинь ...ээээ... гэж ээрлээ . Эмсийн л арга шүү дээ гэж эмэгтэй хүмүүст хэлэлтэй нь биш дээ . Тэд ганц чаддаг аргаа хэрэглэсэн нь бууж өгөх шалтаг нь болов .

-За за бууж өгөе гээд дуулгавартай болж өнөө хоёр дээл гуталыг нь тайлж авахад орондоо орж тооно руу нүдээ гялтгануулан хэвтлээ . Тэртэй тэргүй гэрийг нь бүдэгхэн гэрэлтүүлж байсан дэн унтарч гэрийн зүүн талд Сүнжгоо Бөртгөлжин хоёр ямар нэгийг түргэн түргэн шивнэлдэнэ . Гэрт таг харанхуй болсон атал хоймрын ганцхан унин дээр сүүмгэр цэнхэр туяа цайвалзаж тэр туяан дотор шар хэдгэнэ гэдэргээ хараад далавчаараа арвагар хөлнүүдээ хуччихсан унтаж тэндээс азарганы хуухирах дуу сонсогдоно . Шивнэлдэх чимээ шар шур гэх чимээнээр солигдсоноо нам гүм болчихлоо . Тэмүжин хаашдаа Бөртгөлжинг хажуугаар нь унтах байх гэж бодоод хана руугаа шахан ирэхэд нь унтчихсан хүн болохоор шийдэн буруу харан худлаа хурхирахдаа өмднийхөө суран тэлүүрийг дахин чангаллаа . Гэвч хэн ч хөнжлийг нь сөхөн орж ирсэнгүй удахаар нь гайхан эргэж харав . Унин дээрх мөнөөх сүүмгэр гэрэл рүү нэг арвагар аалз мөлхөж явна .

-Хүн байна уу ?

-Та унтаагүй байгаа юм уу ?

-Аа Бөртгөлжин чи унтах болоогүй юм уу ?

-Би орондоо орчихсоон .

-Юу ? Сүнжгоо та хоёр цуг унтаж байгаа юм уу ?

-Сүнжгоо гэр рүүгээ явчихсан .

-Чи ... гэснээ хоолой нь аргаж уруулаа шилэмдэв .

-Та арай айгаагүй биз дээ ?

-Айна гэнэ шүү . Тэхдээ толгой дээрээс энэ нэг аалз унах гээд байх юм .

-Юу ? Аалзаа ?

-Тийм .

-За за хоёулаа цуг унтая .

Хоёрдугаар бөлөг .

Магнай дээр нь үнэрлэчихээд хөх талын хээл рүү зугадах адил хатируулан бүдэгрэх аавынхаа араас харж зогссон Тэмүжин

-Аав та айж яваарай , би ч айж сууя гэж амандаа шивнээд эргэлээ . Айл хүрээний эгэл жирийн амьдрал эргэн тойрон өрнөж сүү саалийн гэрүүдээс утаа суунаглан Сүнжгоо бүдүүн хүрэн булчинтай хөлийнхөө хурдаар үнээ тугалтай хөөцөлдөж Бөртгөлжин нэг ухаа үнээний бөөрөнд хацраа наачихсан сааж сууна . Тэмүжин тугал татая гэж бодоод үнээн зэл рүү очлоо .

-Та гэртээ сууж байхгүй дээ .

Тэмүжиний инээд өөрийн эрхгүй хүрэв .

-Чи намайг та та гээд л байх юм . Хоёр жилийн өмнө тэгдэггүй л байсан биз дээ .

-Эмэгтэй хүн болгон л өрхийн тэргүүнээ “Та “ гэдэг биз дээ . Тэгээд ч таныг мөдхөн хээрийн бэлтгэлд явна гэж аав хэлж байна лээ .

-Нээрэн үү . Надад жинхэнэ эр цэргийн зэр зэвсэг олгох байх даа .

-Тэгэх байлгүй дээ . Харин хээрийн бэлтгэлд явахдаа намайг санаж яваарай .

-Ха . Санах гэнэ шүү . Арай өнөөдөр явах юм биш байгаа . Би ерөөсөө ганзгалаа ачаагаа янзлая .

Тэмүжинийг гэр өөдөө яарангуй явахыг нь харж суусан Бөртгөлжин яагаад ч юм санаа алдан үнээнийхээ бөөр рүү нүүрээ улам шигтгэв . Харин хээр гарч жинхэнэ эр цэргийн аяны байдлаар хуарагнан цэргийн сургууль хийнэ гэхээс Тэмүжиний хөл хөнгөрч сүр ихт Мухлай ноёнд өөрийн сурсан мэдсэнээ үзүүлэн сургуульд цугласан олон дэрчгэр хүүхдүүдийг морины хэнхэдгээр хэмх хамх дайруулан бүгдийнх нь тэргүүлэгч болон тодорч хээрийн асрын голд хөмсөг зангидан суухсан гэх хүсэлдээ шатан ноёны “Мориндоо” гэх дууг сонсолгүй хоцорч алдаа гаргах вий хэмээн чих тавин суулаа . Ер тийм чимээ гарсангүйд “Арай гэнэтхэн мордоод явцгаачихсан юм биш байгаа” гэсэн хар төрж үе үе гүйн гарч харахад уяан дээрх морьд өглөө байсан хэвээр толгой хаялан ялаархацгаана . Хоёр богцоо жин тан бэлдээд баруун хаяанд босгоод тавьчихсан нь “Явцгаая” гэх шиг сүртэй харагдан босож суулган холхиулна . Нэг мэдэхэд бага үдийн сааль сүүний ажлаа дуусгаад Бөртгөлжин гэртээ орж ирлээ .

-Та чинь яаж байнаа .

-Яав ?

-Зарц боол шиг үүдэндээ жомбойтол суугаад

-Аа . Ноён гэнэтхэн яваад өгч магадгүй гээд л харж байна .

Бөртгөлжин тэсэлгүй инээд алдав .

-Өнөөдөр явахгүй ээ . Маргааш ч явахгүй . Аажимдаа л явах байх . Тэмүжиний урам сулдгасхийн хугарч дэмий л хоймроо очиж суулаа . Шар хэдгэнэ нэг жижигхэн хар ялаа барьчих санаатай бололтой ноололдон дээр дороо орж байснаа мөнөөх жижигхэн хар ялаа шар хэдгэний дээр гарч хүнээр бол хөлөөрөө дэвслэж байгаа аятай олон хөлөө солбин аяглаж далавчаа чичигнүүлэн дэвснээ нисээд явчихлаа . Шар хэдгэнэ ширдэгний шороо тоостой зууралдан нэг л хачин ноолорсон саарал юм болчихсон далавчиндаа наалдсан тоос шороог сэгсэрсээр үлдэв . Тэмүжин “Хн лойчихсон амьтан . Тийм атигар амьтанд ялагдаад байхдаа яадаг юм . Чи чинь том загас туулай зуугаад л ихэмсэглээд байдаггүй билүү . Бүтэлгүй гэдэг нь “ хэмээн дэмий л амандаа үглэн хялалзаж суулаа . Их үдэд Бөртгөлжин Сүнжгоог дагуулсаар орж ирэв . Сүнжгоо цар дээр идээ тавин барьжээ . Тэмүжин ч өлссөнөө гэнэт мэдэн томоотой царайлан хормойгоо хумилаа . Тэд чимээгүйхэн хооллов . Аяганд нь хийсэн ээдэм , гашуувтар амттай боз халуун аарц уугаад хөлс нь чийхарав .

-Та ааруул идэх үү ?

-Тэгье . Нойтон ааруулын исгэлэн амтанд автан араанд суларсан шүлсээ залгин суухдаа “Эр цэрэг болж төрөөд ингэж ч суух гэж дээ “ хэмээн харуусан бодоод сөхөөстэй үүдээр алсыг ширтлээ . Сүнжгоо мөнөөх л янзаар бүдүүн бор шилбээ нугалан өвдөглөн сууж байгаад гарлаа .

-Сүнжгоо ч бүдүүн хүүхэн байна шүү дээ . Хэдтэй юм .

-Өнөө жил арван долоо хүрч байгаа юм .

-Хүнтэй суудаггүй хүн үү?

-Суусан л даа .

-Аа . Тийм байлгүй дээ . Хүрээнд миний үеийн ... гээд Тэмүжин гацлаа . Хүүхэд гэж хэлж чадсангүй . Гэтэл хар хүн гэж хэлэх гэхээр бас л болдоггүй ээрснээ хүн бий юү гэж сонирхлоо .

-Байгаа байгаа .

-Биеийн чилээ гаргачихмаар юм байвал жаал ноолох юмсан . Суусаар хамаг булчин хөшчихлөө .

Яагаад ч юм хуучин Бөртгөлжингөөс юү ч үлдсэнгүй шиг санагдана . Нэг л ноомой дорой хүн болчихжээ . Элэг барингуй байвал үгэнд овоо ороод байх шинжтэй .

-Чи нэг хүн дуудаадах нь уу даа аан ?

-Тэгье ээ тэгье .

Гэтэл дэрчгэр чих нь үсэндээ ч хучигдаагүй хорчгор шар хүүхэд үүдээр цухуйснаа

-Намайг дуудсан уу ? гэв .

-Хэн ?

-Бөртгөлжин л ...

-Аа ороод ир . Чамайг хэн гэдэг вэ ?

-Хадар .

-Хөөх .

-Яав ?

-Атийчихаад юүн ч айхтар нэртэй юм . Барилдаж чадах уу ?

Өнөө хүүхэд доогтой мушийснаа

-Харин чи ? гэж сөргүүлэн асуусанд Тэмүжиний уур дүрсхийн хүрч хормойгоо шуусанд өнөө хүү ч дууриав . Шууд золгуут тонгорсонд дэрчгэр Хадар хад шиг хөдөлсөнгүйд баахан гайхаад мөрнийхөө барьцыг чангалаж байгаад хавирчихсан чинь Хадар чухам ямар хариу мэх хийснийг мэдэж амжилгүй нуруугаараа ширдэг дээгүүр өнхрөв . Тэмүжиний шар хөдлөж

-Аа тиймүү чи гэж сийгүүлэн шивнэснээ тэрлэгээ тайлж хаяа руу чулуудчихаад дотуур цамцныхаа ханцуйг шамлан өрлөө . Атигар Хадар ч хөмхийгөө зуун өрнө . Тэмүжин энэ удаа түүнийг заналтайяа чанга шидэж унасан хариугаа авахаар мэрийлээ . Тэр энэ насандаа ингэж унаж үзээгүйсэн билээ . Хасарыг ч Хабулыг ч хүссэн зоргоороо унагадаг байтал Хасараас элбэг төө намхан атигарт шидүүлсэндээ хорсол нь буцлав . Гэвч яаж ч мэрийгээд дийлсэнгүй гэрийн баруун хаяа руу шидсэн тэрлэг дээрээ хана шажигнуулан унаж шаралхсандаа Хадарын араас ухасхийн шүүрч тонгорч унагаад элгэн дээр нь сандайллаа .

тортой шувуу модны мөчирт найгангаа хажуугаараа нисэлдэх том жижиг шувуудын зүг гайхан харж толгой сэгсрэн
-Бэлэн хоолгүй амьтас хэцүүеэ утга учиргүй нисэлдээд л нисэлдээд л ...